مجسمه گچ‌بری تریراتنا – نماد سه جوهر بودایی

این اثر گچ بری و قالب ریزی شده، با ابعاد حدود (۲۵) سانتی متر بلندی و (۲۵) سانتی متر عرض، پیکرهٔ زن جوانی را نشان می دهد که سه گل چرخ نمادین را بر روی شانههای خود حمل می کند. هنوز آثار رنگ سرخ بر سطح آن دیده می شود که نشان از تزیین و رنگ آمیزی اولیه دارد.

این نگاره بازنمائی از تریراتنا (Triratna) یا «سه جوهر بودائی» است؛ یکی از مهم ترین نمادهای شمایل نگاری در هنر گندهارا.

سه جواهر یا سه پناهگاه در بودیسم عبارت اند از:

بودا – آموزگار و بیدار شده.

دارما (Dhamma / Dharma) – آموزه ها و قانون بودا؛ مفهومی فلسفی دینی در سنت هندی که به معنای رسالت، وظیفه، نظم کیهانی و رفتار درست است و پیروی از آن موجب رستگاری و کمال روحی می شود.

سانگها (Sangha) – جامعهٔ بودائی شامل راهبان، راهبه ها، شاگردان تازه کار و پیروان غیرروحانی.

این سه عنصر، ارکان اساسی ایمان به بودیسم و بنیان اصلی پیوستن به جامعهٔ بودائی را تشکیل می دهند.

نمونههای بسیاری از این نماد در نقش برجستههای سنگی صومعههای گندهارا، به ویژه در قالبهای شیستی حکاکی شده دیده می شود؛ اما نمونهٔ گچ بری شدهٔ آن نادر است.

این اثر ارزشمند از سایت باستانی هده (Hadda) در ولایت ولایت ننگرهار، در شرق افغانستان کشف شده و تأریخ آن به حدود قرن سوم تا ششم میلادی بازمی گردد. مجسمهٔ حاضر از جمله گنجینههای مهم بودائی است که اکنون در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود.