37

نماد خدای آشور (آسور) – ایزد برتر دولت‌شهر آشور در بین‌النهرین

از کتاب: سخنان نغزی از پرچمن
30 August 2025

تصویر نشان داده شده، بخشی از نقش برجسته دیواری است که در آن ایزد آشور (Ashur / Assur)، خدای اصلی شهر آشور، در درون یک دیسک بالدار ترسیم شده است. در زیر این نماد، دستان آشورناسیرپال دوم (۸۸۳–۸۵۹ پیش از میلاد)، یکی از نخستین و مقتدرترین پادشاهان آشور، دیده می شود که در حال ادای احترام و عبادت به این ایزد قرار دارد. این اثر از کاخ شمالغربی آشورناسیرپال دوم در نمرود (کَلهو باستان) در استان نینوا (عراق امروزی، میان رودان) کشف شده و هم اکنون در موزیم بریتانیا (لندن) نگهداری می شود.

این نقش برجسته، در سنت دینی و سیاسی آشور نمادی از قدرت ایزد آشور و مشروعیت الاهی شاه آشوری به شمار می رفت. دیسک بالدار همراه با پیکره ایزد درون آن، نشانگر فرمانروائی آسمانی و پیوند پادشاه با خدای بزرگ آشور بوده است.

گرچه در دهههای اخیر، برخی جریان ها برای تأریخ سازی و هویت سازی جعلی، این تصویر آشوری را به عنوان «فروهر» یا «نشان زرتشتی» معرفی کرده اند. در حالی که:

1. خلاف ادعای عده ئی هیچ مدرک باستان شناسی از دوره  مثلآ هخامنشیان و یا ساسانیان وجود ندارد که نشان دهد چنین نمادی در آئین زرتشتی با نام «فروهر» مورد استفاده بوده است.

2. در هیچ یک از متون اوستائی و روایات زرتشتی (مانند اوستا، دینکرد یا بندهش) اشاره ئی به چنین تصویر نمادینی نشده است.

3. در متون زرتشتی، فروهر (اوستائی: فرَوَشی / fravaši) به معنای «روح و روان پاکان» است، نه یک نشان تصویری. فروهر نیروئی مینوی، نامرئی، بی جنسیت و فروفرستاده از سوی اهورامزدا برای پاسداری از آفریدگان نیک دانسته می شود. به باور مزدیسنان، فروهرها پیش از پیدایش انسان وجود داشته و پس از مرگ او نیز باقی می مانند.

بنابراین، پیوند دادن این نقش آشوری به «فروهر زرتشتی» اساس علمی و تأریخی ندارد و تنها برداشتهای متأخر و تحریف شده است.

 پس گفته میتوانیم که این نقش برجسته، به روشنی نماد ایزد آشور در دیانت آشوری و نماد اقتدار شاه آشور است و هیچ ارتباطی با مفهوم «فروهر» در دین زرتشتی ندارد. «فروهر» در آئین زرتشتی یک حقیقت مینوی و غیرمادی است، نه یک نماد تصویری. در نتیجه، شناسائی نادرست این تصویر به عنوان «نماد زرتشتی» یا «فروهر» از نظر باستان شناسی و تأریخ ادیان نادرست و فاقد اعتبار علمی است.