نماد «هلال ماه و ستاره» چگونه و چه زمانی وارد سنت اسلامی شد؟
نماد «هلال ماه و ستاره»، ریشه بسیار کهن و ماقبل اسلامی دارد. این نماد هزاران سال پیش از پیدایش دین اسلام، در تمدنهای باستانی شرق مدیترانه، بین النهرین، شبه قاره هند، آسیای میانه و به ویژه در سرزمین ما آریانای باستان (افغانستان امروزی) در میان اقوام بدوی و جوامع مذهبی مورد استفاده آئینی و گاه پرستش قرار می گرفته است.
در صدر اسلام، مسلمانان هیچ نماد یا نشان مذهبی خاصی نداشتند. آنان معمولاً برای تمایز سپاه ها یا کاروانهای خود، از بیرقهای ساده ئی با رنگهای مشخص (مانند سیاه، سفید یا سرخ) استفاده می کردند، بی آن که نماد تصویری خاصی چون هلال یا ستاره در آن ها به کار رفته باشد.۱۱۱۱
ورود نماد «هلال و ستاره» به سنت اسلامی، به طور خاص از دورهٔ امپراتوری عثمانی آغاز شد. پس از آن که عثمانی ها در سال ۱۴۵۳ میلادی پایتخت امپراتوری بیزانس، یعنی قسطنطنیه (استانبول امروزی) را فتح کردند، بسیاری از نمادهای فرهنگی و شهری بیزانس را حفظ نمودند. یکی از این نمادها، تصویر هلال ماه و ستاره بود که پیش تر نیز در آئینهای یونانی رومی کاربرد داشت. امپراتوری عثمانی، این نماد را به تدریج به عنوان نشان رسمی خود برگزید، و طی چهار قرن جنگهای صلیبی (۱۰۹۵م تا ۱۴۵۳م)، به عنوان نماد تمایز سپاه عثمانی از نیروهای مسیحی، آن را بر بیرقهای نظامی و دولتی خود به کار گرفت.
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، چندین کشور با جمعیت عمدتاً مسلمان نظیر ترکیه، پاکستان، آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان، مالزیا، تونس، الجزایر، و موریتانیا این نماد را وارد پرچمهای ملی خود کردند. همچنین، هلال ماه به عنوان نماد بشردوستانه و آمدادرسانی، در نهادهائی چون جمعیت هلال احمر (معادل اسلامی صلیب سرخ) و سازمان خیریه «سره میاشت» در افغانستان به کار گرفته شده است.
افزون بر پرچمهای امروزی، آثار باستانی متعددی نیز وجود دارند که کاربرد نماد هلال و ستاره را در سنتهای دینی فرهنگی پیشااسلامی نشان می دهند. از جمله، یک دیسک آئینی مربوط به دورهٔ یونانی باکتریائی، از محوطهٔ تأریخی آی خانم (واقع در شمال افغانستان امروزی) کشف شده که مزین به تصویر الهههای یونانی در کنار نماد هلال و ستاره است.
در تصاویر ذیل، نمونه هائی از پرچمهای مدرن کشورهای مسلمان و این دیسک باستانی به نمایش درآمده اند که پیوستگی فرهنگی و تأریخی این نماد را از دوران باستان تا جهان معاصر بازتاب می دهند.