ورود آرییان به افغانستان
ورود آرياييان به سرزمين افغانستان در حدود 2500 سال قبل از ميلاد تاييد شده است . آرين ها خود را اصيل و صاحب اخلاق نيكو مي گفتند . در مورد سرزمين قبلى آنها معلومات مؤثق در دست نيست ، آن چه روشن است ورود آرياييان به افغانستان قديم از آن سوى درياى آمو به بخدى (بلخ) مى باشد.
آريائيان در ابتدا زنده گى شبانى و كوچى داشتند. بعد از جابجا شدن در بخدى رو به زنده گى شهرى آوردند. آنها نظم خانواده گى داشتند. خانواده را (كولا) مي گفتند. چند كولا يك قبيله را تشكيل مى داد، از چند قبيله يك قوم تشكيل مى شد. محل زيست خويش را به نام (پور) ياد مى كردند.
همه اين نام ها در كلمات مانند كهول، ميرويس، بگرام، شيرپور وغيره اكنون نيز معمول است. آريائيان ساحات مورد استفاده و زيست خود را آريانا ويجه يا آريانا ورشو مى گفتند، كلمه ورشو تاكنون هم مورد استعمال دارد. آرياييان در بخدى (بلخ) اساس اولين مدنيت آريائى را گذاشتند. شهر بلخ را ساختند، خانه هاى بزرگ با ديوار هاى بلند را تعمير كردند. براى دفاع از شهر ديوارهاى عريض و برجهاى متعدد را اعمار كردند، كه آثار و بقاياى بخدى(بلخ) آن زمان تا اكنون مشاهده مى شود.
آرياييان قبل از رسيدن به بخدى زنده گى شبانى و كوچى داشتند. اين مطلب در آثار و شواهدى روشن است كه از محل باستانى سمرقند بنام ( تالى برزو ) در سال 1939 ميلادى از طرف باستانشناسان كشف گرديده است. ازجمله آثار كشف شده اين محل باستانى يكى هم مجسمه يى بود كه نيم تنه آن از انسان و نيم ديگر آن از حيوان بود. دانشمندان بر اين باورند كه اين مجسمه مربوط به زمان كيومرث يكى از مقتدر ترين شاهان آرياييان مى باشد.
آرياييان بعد از رسيدن به بخدى در كنار پيشه تربيه و نگهدارى مواشى ، به زراعت و باغدارى نيزپرداختند. انواع گلها را پرورش دادند و به غرس نهال هاى ميوه دار پرداختند. در مراسم خوشى ها به يكديگر دسته هاى گل تحفه مي دادند، در روزهاى اول سال همه مردم پير وجوان، مرد و زن باهم يك جا جشن مي گرفتند، بازى مي كردند، سرود مى نواختند. يكى از مشهورترين جشن هاى آرياييان به نام سامانه ياد مى شد. در اين جشن جوانان به اسپ سوارى مى پرداختند. نيزه بازى و رقص مي كردند و ميدان رزم وبزم را بر پا مى كردند.
مهاجرت آريايان: معلومات در مورد زنده گى و مدنيت آرياييان از چهار كتاب ويدى كه به نام كُتب ويدى ياد مى شود، بدست مى آيد. دراين كتاب ها معلومات كلتورى، اقتصادى، مذهبى، سياسى و ادبى آريائيان درج است. اكنون نيز مؤرخان با استفاده از چهار كتاب كه به زبان سانسكريت نوشته شده است، براى دريافت معلومات در مورد جهات مختلف زنده گى آرياييان، استفاده مى كنند. به مرور زمان تعداد آرياييان در بخدى زياد شده وبه مهاجرت رو آوردند. تعدادى به سوى جنوب هندوكش و بعداً به سرزمين هاى هند رسيدند و تعدادى ديگر به سوى غرب مهاجرت كردند. آنها اول به ايران و بعداٌ به تركيه و سرزمين هاى اروپايي رسيدند. آن عده از آرياييان كه در افغانستان باقى ماندند، مدنيت هاى بزرگى مانند مدنيت ويدي و اوستائي را اساس گذاشتند.