ایزد خالدی، خدای جنگ و خدای برتر مردمان اورارتو « پادشاهی وان » در ۳۳۰۰ سال قبل !

هالدی  و یا خالدی ( Ḫaldi or Khaldi)، یکی از سه خدای اصلی پادشاهی اورارتو ( پادشاهی اورارات، مناطق ارمنستان در اطراف دریاچه وان  و الی دریاچه ارومیه ایران کنونی، در سالهای ۱۳۰۰ - ۶۰۰ ق م  )، چون تیشیبا  Teisheba« خدای طوفان  » و شیوینی Shivini « خدای خورشید» بود، که پادشاهان اورارتو برای پیروزی در نبرد به درگاه  او دعا می کردند. این خدا، به صورت مردی با بال یا« بدون بال، ریش» و ایستاده بر روی شیر به تصویر کشیده  میشد.

معبد اصلی خدای خالدی، در آردینی   Ardini « موصاصیر» در عراق امروزی بود.

اکثراً معابد وقف شده به  ایزد خالدی با سلاح هائی از قبیل شمشیر، نیزه، کمان و تیر و سپرهائی که از دیوارها آویزان شده بودند، آراسته می شدند و گاهی هم به « سلاح خانه » معروف بودند.

به گفته پل زیمانسکی اورارتولوژیست، هالدی، در ابتدا  یک خدای بومی اورارتوئی نبوده، بلکه در حقیقت یک خدای ناشناخته اکدی  بوده است.چنانچه او محل معبد اصلی عبادت هالدی، را در موصاصیر Musasir میداند، که در نزدیک راوندیز Rawandiz در عراق امروزی میباشد.

همانطوری که گفته شد،ایزد هالدی در ابتدا توسط اورارتوئی ها، حداقل به عنوان خدای اصلی آنها، پرستش نمی شد، زیرا به نظر می رسد که پیروان او تا زمان سلطنت ایشپوئینی شناخته نشده بود.

همچنان قابل تذکر است، اینکه از خدای خالدی و معبد او واقع در شهر موصاصیر - عراق امروزی، در سنگوشته معروف« کِله شین »در کردستان عراق نیز یاد گردیده است.

 طوریکه در تصویر ذیل، که در موزیم تمدنهای آناتولی انقره نگهداری میگردد، دیده میشود، ایزد خالدی، در حالیکه بر  روی ستونی بتصویر کشیده شده، برپشت شیری ایستاده است و در دست چپ خود یک کاسه و در دست راست اش  یک سر نیزه یا ( میوه کاج) را گرفته است.