چرا شاه امان الله درمراسم رسمی “کوڅئ” میپوشید؟

شاه امان الله در مراسم رسمی و دیدار با دپلو‌ماتها ونمایندگان کشورهای خارجی بالای دریشی بالاتنه سرخ وپتلون سیاه ،«کوڅی قندهاری»(یلان نمدی) سفیدی را میکشید که واقعاً زیبا معلوم میشد.   

رنگ سرخ یادآور استقلال بود که با ریختن خون جوانان وطن حاصل شده بود. به عکس ذیل توجه کنید که یکی از عکسهای  رسمی است و به قد وقیافت شاه امان الله شکوه وابهت خاصی بخشیده است. 

این یلان که در زبان پشتو به آن «کوڅئ» میگویند،یکی از پیداوار مشهور مردم  قندهار و زابل  و هلمند ‌وفراه  است که از پشم برهٔ گوسفند ساخته شده ودر ساخت آن از دقت  زیادی کارگرفته شده بود.

شاه امان الله که مادرش از خاندان معروف شاغاسی خیل قندهاری بود و آنها مثل سایر اشراف قندهاری در ایام زمستان از کوځی استفاده میکردند، این پوشش را پسندیده بود وبرای رونق این صنعت و تولید بیشترآن ،آنرا بحیث یک خلعت فاخره وگران بها در بر می کرد  و  چون از دوخت وبرش زیبایی بهره مند بود شاه آنرا رسمیت داد و سپس آنرا بحیث یک خلعت فاخره به رجال نظامی وملکی  که مصدرخدمات فوق العاده ای میگردیدند ومستحق اعطای نشان لمراعلی میشدند،یکجا  باالتصاق نشان در سینۀ شخص مستحق یک ثوب «کوځی قندهاری» نیز برشانه اش انداخته میشد که مایه فخر‌ و مباهات  می بود. 

مرحوم استاد عزیزالدین وکیلی پوپلزائی در کتاب «تاریخ ابدالیان قندهار قبل از احمدشاه کبیر»(چاپ ۱۳۹۶) بحث جالبی دربارۀ کوځی قندهاری دارد ومتذکر میشود که تمام بزرگان پشتون وشاهان ابدالی از این کوځی استفاده میکرده اند. و در اخیر بحث میگوید که شاه امان  الله از سن ۲۲ سالګی به پوشیدن کوځی قندهاری آغاز کرد و در ماه اسد سال ۱۲۹۹(۱۹۲۰) چند روز قبل از اولین سالګرد استقلال کشور فرمانی بدین مضمون صادرکرد:

«حسب فرمان و ارشاد شاه ذیجاه افغان پناه اعلیحضرت غازی امان الله خان؛ ذوات محترمین کرام و سرداران عظام وحضرات افسری وکشوری که دارای نشان افتخار لمر درجه اول باشند باید خلعت کوڅئ افغانی ملی و وطنی را هم مطابق نمونه کوسی وجود مسعود ذات شاهانه  بروزهای رسمی در بر داشته باشند.» (پوپلزایی،همان اثر،ص۶۸)

اما با ختم عصرامانی اعطای این کوڅئ قندهاری هم از رواج دولتی افتاد.  «کوڅئ قندهاری» یک پوشش قدیمی مردم مالدار وکوچیان  قندهار است که معمولن در ایام زمستان مردم از آن استفاده مینمودندزیرا بخوبی میتوانست جلو سردی هوا را بگیرد.کوڅئ را از پشم سفید گوسفند وپشم شتر درست میکردند . وقتی  که نمد ساخته میشد آنرا برش میدادند و از آن کوڅئ (شبیه چپن ) می ساختند یا واسکت وکلاه . ولی امروز جای این پوشش را کوت وبالا پوش اروپایی گرفته است.