37

کتاب القانون الطب، شیخ الریس ابو علی سینای بلخی!

از کتاب: سخنان نغزی از پرچمن
04 September 2025

کتاب القانون فی الطب،که درپنج فصل بزبان عربی نوشته شده، یکی از معروف ترین آثار تأریخ پزشکی است، که بعنوان کتاب استاندارد و جامع در دانشگاههای قرون وسطی شناخته شده بوده و تا  سال (۱۶۵۰م) همچنان به این عنوان معروف بوده است.  کتاب قانون طب یک دائره المعارف پزشکی است، که در آن تمام مبانی اصلی طب سنتی مورد بحث قرار گرفته است مانند: مبانی دانش کالبد شناسی ، مبانی علامت شناسی، نشانه شناسی ، داروسازی و نسخه نویسی، داروشناسی و غیره. یکی از مهم ترین مشخصههای این کتاب، توجه به تأثیر تغذیه بر سلامت روح و جسم انسان است. موضوعی که ظاهراً تا آن زمان کسی به آن نپرداخته بود. این کتاب تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده   و تا دو قرن پیش، دردانشگاههای اروپائی و آمریکائی مورد استفاده پزشکان بوده است. این کتاب  به (۱۹) زبان عمده جهان، چون زبانهای ( لاتین، فرانسه، آلمانی، انگلیسی، ازبکی، عبری، دری ، اردو .. ) ترجمه شده است. قدیمی ترین نسخه کتاب « القانون فی الطب » در کتابخانه فرهنگستان علوم و انستیتو ملل آسیا «شعبه لنینگراد» نگهداری می شود. چنانچه گفته میشود، این نسخه درسال (۱۱۷۵م) ، یعنی (۱۳۸) سال بعد از فوت ابن سینا  بازنویسی شده است. لازم بتذکر است که بوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا، مشهور به ابوعلیِ سینا، ( ۳۵۹ ه‍.ش – ۴۱۶) ، یک علامه و بحر العلوم بوده، که ازمشهورترین و تأثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان سرزمین ما و جهان بشمار میرود. این علامه از پدر بلخی و مادر بخارائی بدنیا آمده و بیش از (۴۰۰) رساله علمی از خود بر جای گذاشته است، که شاهکار همه آن ها، همین کتاب قانون طب است. شیخ الریس ابن سینا، که در زمان حکومت نوح ابن منصور سامانی بمرکزیت بخارا به  اوج شهرت رسیده، در شهرهای دیگری چون ( گرگانج ، ری، همدان و اصفهان) ، که جزیی از قلمرو امپراتوری محمود غزنوی، سلطان معظم خراسان بزرگ بوده اند،  بسر برده ، تا اینکه بعد از چند بار  زندانی شدن، درعمر (۵۸) سالگی در همدان وفات نموده  است.