مجسمه گچ‌بری‌شدهٔ زیبا و باشکوه سر بودا

این سرِ زیبای بودا، از شاهکارهای بی مانند هنر گچ بری دوران بودائی در منطقهٔ گندهارا (Gandhāra) باستانی است. مجسمه با ابعاد تقریبی (۲۴٫۸ × ۲۶٫۷ × ۴۵٫۷ ) سانتی متر، در میان قرون سوم تا ششم میلادی ساخته شده و از محوطهٔ معبد «تپه کلان» در سایت باستانی هده در نزدیکی شهر جلال آباد، ولایت ننگرهار ( واقه در افغانستان امروزی) کشف گردیده است.

این سر گچ بری شده، با ظرافتی چشمگیر، نمایانگر چهرهٔ بودا است؛ با موهائی خوش نقش و آرایش یافته که به صورت گره ئی سه بعدی به نام «اشنیشا» (Ushnisha) در بالای سر پیچیده شده است نمادی از فرزانگی و آگاهی والا. اجزای چهره با نرمی و آرامش خاصی پرداخته شده اند: چانه ئی گرد، لبهای درشت، چشمهای بادامی شکل ، الهام گرفته از ( سبک  نیپالی)، و گوش هائی کشیده و سوراخ شده که یادآور گوشوارههای سنگین زرین در دوران اشرافیت بودا در جوانی در زادگاه اش " نیپال" می باشد.

همچنین در میان پیشانی، نماد «اورنا» (Urna)، که به عنوان چشم سوم یا نشانهٔ بصیرت و توانائی روحانی تعبیر می شود، به صورت برجسته و ملموس نقش شده است در حالی که در بسیاری از نمونههای مشابه، این عنصر تنها به صورت رنگ آمیزی سطحی ظاهر می شود.

زیبائی و دقت هنری این اثر، آن را به یکی از شاهکارهای بی بدیل در میان مکاتب پیشرفتهٔ مجسمه سازی گچ بری شدهٔ آسیای مرکزی " افغانستان" مبدل ساخته است. در مقایسه با نمونههای مشابه در دورههای بعدی، این اثر از لحاظ کیفی و فنّی، در مرتبه ئی فراتر قرار دارد.

این مجسمهٔ ارزشمند اکنون در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود و نمایانگر اوج هنر بودائی در قلمرو فرهنگی باختر در عهد شکوفائی تمدن گندهارا است.