پارهسفالهای نقشدار مس عینک و بازتاب چهرههای مردمان آریانا
محوطه باستانی مس عینک، واقع در لوگر (افغانستان کنونی)، یکی از مهم ترین کانونهای باستان شناسی آسیای میانه است که آثاری از دورههای پیش بودائی تا دوران کوشانی و یفتلی در آن کشف گردیده است. در میان یافتههای این محوطه، دو پاره سفال نقش دار به دست آمده که از نظر تأریخ هنر و باستان شناسی اهمیت ویژه دارند.
1. پاره سفال نخست: نقش چهره زنی با آرایش موی پیچیده و زیورآلات مشهود است. گوشواره مدور، گردنبند و تأکید بر برجسته سازی اندام بالائی " پستانها " ، نشان دهنده جایگاه اجتماعی و یا جنبههای آئینی او می باشد. چنین تصویرهائی در سنتهای هنری کوشانی معمول بوده و ارتباط نزدیکی با نمادهای باروری و الهههای محلی دارند.
2. پاره سفال دوم: چهره مردی با ریش بلند و تاج مانند نقش شده است. خطوط تاج و آرایش ریش به وضوح نشانگر شأن دینی یا حکومتی فرد است. در هنر کوشانی و یفتلی، چنین پرتره هائی غالباً به پادشاهان، شاهزادگان یا شخصیتهای روحانی تعلق دارد.
از دید باستان شناسی، این نقش ها پیش از پختن سفال بر روی گل مرطوب حکاکی شده و سپس در کوره پخته شده اند. این ویژگی نشان می دهد که سفال ها نه تنها کاربری روزمره داشته اند، بلکه حامل مفاهیم نمادین و آئینی نیز بوده اند.
بر اساس شواهد بافت فرهنگی مس عینک، که شامل صومعههای بودائی، استوپه ها، مجسمههای گچی و آثار فلزی است، قدمت این پاره سفال ها را می توان به فاصله
سدههای ۱ تا ۳ میلادی (دوران کوشانیان) و یا به طور احتمالی سدههای ۵ تا ۶ میلادی (یفتلیان) نسبت داد.
این یافته ها بازتابی است از هنر آریانا، که در آن سنتهای بومی با نفوذ هنر هندی-بودائی و نیز عناصر هلنیستی درآمیخته اند. از همین رو، چنین اشیاء سفالی کوچک می توانند سرنخ هائی مهم برای بازسازی هویت فرهنگی، آئین ها و نظامهای اجتماعی مردم آن روزگار در سرزمین آریانا را فراهم سازند.