ساسان کی، تبار و زبان پادشاهان ساسانی چه و مرکز حکومت آنها در کجا بود ؟
سلسلهٔ ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ م) که پادشاهان آن خود را «ایرانشهری» می نامیدند، در مفهوم سیاسی و جغرافیائی آن روزگار، «ایرانشهر» را سرزمینی می دانستند که شامل بخشهای گسترده ئی از قلمرو تحت تسلط آنها بود. اما شهر مداین مرکز حکومت ساسانیان را با بخشهای دیگری از عراق امروزی " قلب ایرانشهر" خوانده میشد.
همانطوری که معلومست، پادشاهان این سلسله همگی از دودمان «ساسان» بودند. بنیان گذار حکومت ساسانیان، اردشیر یکم،پسر بابک، پس از شکست دادن اردوان پنجم اشکانی در استخر سرزمین پارس " عراق عجم" به قدرت رسید. منابعی چون تأریخ طبری، تأریخ بلعمی و فارس نامه، تبار اردشیر را نه به هخامنشیان بلکه به شاهان کیانی با مرکزیت بلخ در سرزمین آریانا میرساندند.
در تأریخ طبری( جلد دوم صفحه۵۷۰ ) نسب او چنین آمده است:
اردشیر پسر بابک، پسر ساسان، پسر بابک، پسر زرار، پسر بهافرید، پسر ساسان بزرگ، پسر بهمن، پسر اسفندیار، پسر گشتاسپ، پسر لهراسپ، پادشاه کیانی بلخ.
طبری دربارهٔ لهراسپ (ج ۲، ص ۴۵۶) می نویسد:
«لهراسپ با مردم خویش روابط پسندیده داشت و پادشاهان اطراف ایرانشهر را به شدت سرکوب کرد و یاران خود را بسیار گرامی می داشت.»
ساسانیان که پایتخت خود را در تیسفون و مداین داشتند، همانند هم تباران بلخی خود، به زبان دری سخن می گفتند و آن را زبان رسمی و درباری برگزیده بودند. در الفهرست ابن الندیم به نقل از عبدالله بن المقفع آمده است:
پهلوی: زبان پنج شهر پهله (اصفهان، ری، همدان، نهاوند، آذربایجان)
دری: زبان پادشاهان، درباریان، مردم خراسان و با غلبهٔ لهجهٔ اهالی بلخ بود.
فارسی: زبان مردم و موبدان زرتشتی در پارس بود.
خوزی و سریانی: زبانهای محلی خوزستان و بین النهرین است.
این تقسیم بندی را ابوعبدالله خوارزمی، در (مفاتیح العلوم)، حمزه اصفهانی در (التنبیه) و یاقوت حموی در (معجم البلدان) نیز تأیید کرده اند.
برخلاف تصور برخی، ساسانیان خود را به هخامنشیان یا مادها در پارس نسبت نمی دادند و در آثار باقی مانده از آنان هیچ اشارهٔ مستقیمی حتی به چنین سلسله هائی نشده است.
شما در ذیل کاپی برگ هائی از تأریخ طبری در مورد ایرانشهر اولی و نسب اردشیر بابکان و سکه قباد یکم پادشاه ساسانی را می بینید که او منحیث یک پادشاه دست نشانده شهنواز یفتلی پادشاه آریانا خدمت می نمود.