چیستان در ادب شفاهی دری

چیستانهای عامیانه که گویندگان آن بر عکس چیستانهای ادبی بصورت مشخص معلوم نیست؛ عموما توسط عوام بمیان آورده شده؛ نسبت به معمی ها و لغز های ادبی ساده تر است و اغلاق کمتر دارد.

فرق دیگر چیستانهای عامیانه از لغز های ادبی اینست که چیستانهای ادبی منظوم اند، در حالیکه نوع عامیانه به دو شکل منظوم و منثور وجود دارد.

در چیستانهای عامیانه گوینده اوصاف و علایم چیزی را قسمی ذکر میکند، که با اوصاف چیز دیگری شباهت بسیار نزدیک میداشته باشد، و بعضی از چیستانها چنین است که شنونده در قدم اول گمان میکند به وی دشنام میدهند و یا اینکه از هزلیات سخن میرانند، حال آنکه مطلب گوینده چیز دیگری بوده اما سخن خود را به طریق ماهرانه قسمی ابراز  داشته است که شنونده کاملا به خطا رفته آنرا دشنام می پندارد.

چیستانهای عامیانه و شفاهی دری را که اقسام گونا گون دارد، از لحاظ ساختار و محتوا میتوان چنین بخش بندی نمود.

1-چیستان به مفهوم عام آن.

2-چیستان خانگی.

3-چیستان داستانی.

4-چیستان شماره یی.

5-پرسان یا هوش آزمایی.

6-پرسش های مسابقوی.

بر اساس این بخش بندی نخست گپ های مختصری در پیرامون هر یک از این انواع چیستان خواهیم گفت و بعد نمونه های ثبت شده را طوریکه در پیشگفتار شرح گردیده خواهیم آورد.