پلاک طلایی با نقش تریتون – گنجینهٔ باختر (طلا تپه)

این پلاک طلائی نفیس از مجموعهٔ گنجینهٔ باختر (Bactrian Gold) است که در سالهای ۱۹۷۸–۱۹۷۹ میلادی طی کاوشهای باستان شناسی از مقبرهٔ شمارهٔ یک در محوطهٔ باستانی طلا تپه (ولایت جوزجان، شمال افغانستان) کشف شد. این گور به یک بانوی اشرافی محلی تعلق داشت که همراه با اشیای فاخر و جواهرات ارزشمند به خاک سپرده شده بود.

بر سطح این پلاک چهرهٔ انسانی با بدنی نیمه انسان و نیمه ماهی نقش بسته که بازنمائی تریتون (Triton)، ایزد رودها و دریاها در اساطیر یونان باستان است. در دو سوی او نقش ماهی ها دیده می شود که پیوند او با آب و رودخانه را برجسته می سازد. حالت چهرهٔ پرهیبت و خنده مانند تریتون، در کنار باله ها و خطوط موج گونهٔ پیرامون، اشاره ئی نمادین به نیروی زنده گی بخش و در عین حال مهیب رودها و آبهای ژرف دارد.

این پلاک نه تنها نمونه ئی برجسته از هنر و نمادپردازی هلنیستی در سرزمین باختر است، بلکه نشان دهندهٔ آمیختگی فرهنگی میان سنتهای یونانی–رومی و باورهای محلی آریانا در آستانهٔ فروپاشی دولت یونان–باختری و برآمدن شاهنشاهی کوشانی (سدهٔ اول پیش از میلاد تا سدهٔ اول میلادی) به شمار می رود.

این اثر، همراه با ده ها نمونهٔ دیگر از پلاک ها و زیورآلات مشابه، اکنون در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود و یکی از شاخص ترین شواهد پیوند هنر مدیترانه ئی و آسیای میانه در مسیر جادهٔ ابریشم به شمار می آید.