113

ارگ کابل اقامت گاه فرمان روایان افغانستان

از کتاب: مطالب معلوماتی


 ارگ در لغت به معنی قلعه کوچک در میان قلعه بزرگ را گویند که دارای برج و بار باشد. در اصطلاح به معنی اقامت... گاه فرمانرواست. لذا به مکانی اطلاق می شود که در آن فرمانروایی شهر، ایالت و یا کشور اقامت داشته باشد.

از جمله پیآمد های زیان بار تجاوز قشون انگلیس به افغانستان یکی هم آن بود که بالاحصار تاریخی کابل یا قلعه مستحکم پادشاهان افغانستان با قصر افسانه ای چهل ستون به دستور رابرتس انگلیس فرمانده قشون مذکور ویران گردید و از آن عمارات و بنا های با شکوه که در روزگار سدوزایی ها، افزون بر اقامت گاه پادشاه و قصر چهل ستونش شامل تقریبآ یک هزار خانه مسکونی، یک رسته بازار و چند محله ی نام دار بود جز تلی خاک چیزی دیگر باقی نماند. چون قوای انگلیس افغانستان را ترک کرد و زمام امور مملکت را به امیر عبدالرحمن خان سپردند.

در واقع جای به نام ارگ و یا قلعه و دژی برای اقامت امیر موصوف در کابل وجود نداشت بنابرین امیر مذکور پس از استقرار در کابل و تحکیم و تثبیت موقعیت خویش انجنیران و معماران قندهاری و کابلی را فرا خواند و از آنان خواست تا کار احداث ارگ جدید شاهی را در قسمت شمالی و شمال شرقی شهر کابل آن وقت و در جوار شیرپور آغاز نمایند. به همین منظور امیر عبدالرحمن خان دو صد جریب زمین را در ناحیه ی مذکور اختصاص داد و از معماران و انجنیران فوق خواست تا با استفاده از همه ی امکانات، قلعه مستحکم موسوم به ارگ شاهی را در وسط باغ وسیع بنا نهد، گروه انجنیران مذکور زیر نظر سیدیاقوت شاه چرخی از نزدیکان و افراد مورد اعتماد امیر با جدیت تمام و مطابق با طرح معماری آن روزگار قلعه را با دیوار های کنگره دار و تیرکش ها و دیگر امکانات دفاعی ساختند و در اطراف آن دیوار خندقی برای آب کندند. هم چنین در چهار طرف دیوار، چهار برج مخروطی شکل که در خویش تیرکش های توپ و سایر تجهیزات دفاعی داشت به وجود آوردند.

سلام خانه که در آن مراسمی در اعیاد و جشن ها برگزار می گردید، نیز در جوار درب شرقی احداث شد و در همین ساختمان نخستین بار جلسه شورای ملی افغانستان دایر گردید. هم چنین مطابق با ایجابات معماری ویژه قلعه سلطنتی، در داخل ارگ کابل نیز ساختمان های دیگری احداث شد، از جمله دفتر برای پادشاه موسوم به دفتر شاهی، مکان ویژه برای خانواده و خانم های پادشاه به نام حرم سرا، اتاق های برای خدمت گاران در بار، جای مطمئن برای حفظ و نگهداری نفوذ و اشیای قیمتی پادشاه موسوم به خزانه شاهی، کوتی باغچه، دیپوی اسلحه و مهمات، اقامت گاه برای محافظان پادشاه، مکان نگهداری زندانیان یا محبس شاهی، آشپزخانه و انباری برای نگهداری مواد غذای.