کتابهای دستور زبان در هند
از کتاب: گرآورده های مهم
در سرزمین پهناور هندوستان آثار گرانبهای زیرین تنها در بخش دستور زبان فارسی به چاپ رسیده اند:
- میزان فارسی یا بعضی قانوات فارسی تآلیف جمال الدین حسین بن سید نور الله مرعشی شوشتری که در سال ۱۱۶۵ هجری در عظیم آباد تآلیف شده است.
- جامع القواعد زبان فارسی ، تالیف محمد قلی خان متخلص به محب ، از پارسی دانان هند در سال ۱۱۷۴ هجری در شش مقاله فرام شده است.
- رساله ای در دستور زبان فارسی در هفده باب نویسنده شیخ عبدالباسط .
- رساله ای در دستور زبان فارسی نظام الدین احمد که در سال ۱۱۸۸ هجری تالیف شده است.
- مجموع القوانین زبان فارسی که در نه قانون تدوین شده است اثر امیر اسدالله تآلیف سال ۱۱۶۹ هجری .
- قاعده های فارسی مسمی به هفت گُل ، منظومه ای است در حدود ۳۳ رویه یا برگه اثر کامتا پرشاد که در سال ۱۳۰۴ هجری مهتابی یا ۱۷۸۹ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است .
- قاعده های فارسی اثر روشن علی انصاری جونپوری که در سال ۱۲۱۵ هجری مهتابی برابر به سال ۱۸۰۰ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.
- قاعده های المبتدیان برای آموزش زبان فارسی مولف ناشناخته که در سال ۱۲۴۳ یا ۱۸۲۵ ترسایی در کلکته چاپ شده است.
- گرامر فارسی به صورت پرسش وپاسخ در ۷۰ رویه که به وسیله عطا الله در سال ۱۲۴۴ هجری در کلکته به چاپ رسیده است.
- رساله علم النحو زبان فارسی ( مجموعه ی پنج دستور زبان فارسی در یک جلد) از مولف ناشناخته که به سال ۱۲۵۱ برابر ۱۸۳۶ در کلکته چاپ شده است.
- حروف تهیجی زبان فارسی از مولف ناشناخته که در سال ۱۲۵۳ برابر به ۱۸۳۷ ترسایی در کلکته به چاپ رسیده است.
- جامع القوانین زبان فارسی از مولف ناشناس که در سال ۱۳۵۵ در کلکته به چاپ رسیده است.
- شجره الامانی در زبان فارسی در ۳۰ رویه از مولف ناشناخته در سال ۱۲۵۷ هجری قمری یا مهتابی برابر به ۱۸۴۱ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.
- مخزن الفواید یا خزانه الاصول زبان فارسی در ۱۸۲ رویه یا صفحه به وسیله ی محمد فایق بن غلام حسین تآلیف شده است. ودر سال ۱۲۶۰ مهتابی یا ۱۸۴۴ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است.
- بدیع الصرف زبان فارسی از کاووس خان که در مدراس در سال ۱۸۴۸ ترسایی به چاپ رسیده است.
- صفوه المصادر در زبان فارسی از محمد مصطفی خان بن محمد روشن خان در کانپور به سال ۱۲۸۲ مهتابی برابر به ۱۸۶۴ ترسایی چاپ شده است .
- دستور پارسی آموز در پنج جزو تآلیف شده است شامل : علم حروف ، قاعده های املایی ، اجرای جمله واسلوب ترکیب ، علم سخن فارسی ، عروض وقوافی و علم بلاغت . مؤلف این اثر عبیدالله بن امین الدین احمد سهروردی است که در سال ۱۲۹۴ هجری مهتابی در لکنهو به چاپ رسیده است.
- نهج الادب فارسی اثر حکیم عبدالغنی خان رامپوری که در سال ۱۳۳۸ مهتابی برابر به ۱۹۱۹ ترسایی در لکنهو به چاپ رسیده است، این کتاب کامل ترین ومفصلترین کتاب است که در زمینه دستور زبان فارسی در هندوستان به چاپ رسیده است ودستور نویسان بعدی از آن پیروی کرده اند.
- قند پارسی در مقدمات فارسی ، مشتمل بر هفت کتاب است ، کتاب الحروف در ۵۸ رویه یا صفحه ، کتاب الاسمآ در ۴۵ رویه کتاب الافعال در ۸۱ رویه ، کتاب المشترکات در ۵۳ رویه ، کتاب حروف عامله در ۹۱ رویه ، کتاب المصطلحات در ۳۳ رویه و کتاب الکلمه والکلام در ۶۲ رویه این اثر کامل ترین دستور زبان فارسی است ، که بادریغ تا اکنون مانند آن نه در ایران ونه در افغانستان به چاپ رسیده است وبا دریغ هیچ نویسنده دستور ویا گرامر زبان فارسی همسان آن ننوشته اند. ویا کم از کم آن را ندیده اند ، تا کتاب های دستور زبان شان بی نقص می بود. این کتاب در سال ۱۳۶۱ مهتابی یا هجری قمری برابر به سال ۱۹۲۲ ترسایی در بمبی به چاپ رسیده است.
افزون بر اینها تعداد فراوانی رساله ها در زمینه دستور زبان فارسی زیر فرنام یا عنوان های «آمدنامه ، آمده نامه ،شرح آمدن ،در هند تآلیف شده ونسخه های از آن در دست است ، مانند : « آمد نامه ی بدیع ، اثر سکهرام داس ، که بیشتر برای آموزش صرف فعل های فارسی در زمان های گوناگون به نوآموزان تآلیف شده است.