بمناسبت ۴۰ مین سال درگذشت

 علامه  حبیبی، دانشمند بزرگ افغانستان درقرن بیستم:

 ۱۹ ثور (۹می) برابراست با چهلمین  سال درگذشت علامه حبیبی(۱۹۱۰-۱۹۸۴ )دانشمند بزرگ افغانستان درقرن بیستم .روانش شاد ویادش  گرامی باد.

سخن گفتن در باره مرحوم علامه حبیبی کارآسانی  نیست. او شخصیتی چند بـُعـدی بود وباید کارشناسان و متخصصان رشته های مختلف فرهنگ در باره کارهای علامه جبیبی به صورت مشخص صحبت کنند.

او هم شاعربود، هم نویسنده، هم مورخ بود وهم محقق، هم ادبیات شناس بود وهم جامعه شناس.هم سیاست مدار بود وهم دراین راه متحمل بسا رنج و درد تبعید و دورشدن  از وطن شد.اما شهرت علمی استاد پس از ترک راه پراز سنگلاخ سیاست یعنی بعد از سال ۱۳۴۱(۱۹۶۲)که دوباره به وطن بازگشت و در انجمن تاریخ افغانستان شروع به کار نمود، رونق میگیرد. 

حبيبی ازلحاظ تبحر علمی و آگاهی برمتون کلاسيک تاريخی و ادبی ونيز از لحاظ طاقت کار وحوصله مندی برای بسر رساندن کارهای بزرگ علمی - تحقيقی ، شخصيت ممتاز و بی بديلی در کشور ما بود. 

من فکر میکنم کسانی که بخواهند در مورد تاریخ دوره اسلامی افغانستان کار کند، برای شان ممکن نیست بدون مراجعه به آثار علامه حبیبی از عهده چنین کاری بدرستی  برآمده بتوانند.او دربیش از سی وپنج کنفرانس علمی بین المللی اشتراک کرد و با ایراد سخن رانی های عالمانه  در مجامع علمی  درسطح ملی و بين المللی برای افغانستان افتخارمی آفريد.

همانگونه که علامه محمدقزوینی در ایران بنیان تاریخ نگاری علمی را گذاشت، درافغانستان هم علامه حبیبی اساس تاریخ نگاری علمی را بنیاد گذاشت. او برای تحلیل واثبات هر حادثه تاریخی به  دیدن یک یا دو منبع قناعت نمیکرد، بلکه به مآخذ ومنابع متعدد رجوع مینمود و بیخ و ریشه مسئله را کشف میکرد وبعد استدلالش را بربنیاد اسناد ومدارک تاریخی استوار میکرد.

استاد حبیبی  میتود جدید تاریخ نگاری را براثر دقت شخصی خود و از روی تاریخ های علمی که دانشمندان این عرصه در کمبریج انگلستان نوشته وچاپ کرده بودند دریافته بود. خودش میگوید : رهنمای من در تاریخ نگاری تاریخ هند چاپ کمبریج انگلستان واثار تاریخی علامه محمدقزوینی بوده است. بنابرین نخستین کسیکه درکشورما به میتود ومعیارهای معاصر تاریخ نگاری توجه نمود و روش فهرست نویسی وتهیه فهرست اعلام جغرافیائی ورجال وملل ونحل را درتاریخ نگاری خود رعایت نمود، پوهاند حبیبی بود. وبخاطر ترویج همین روش های معاصر تحقیقی وتاریخ نگاری  بود که از طرف پوهنتون کابل به وی رتبه علمی پوهاندی تفویض گردید. بجز از حبیبی هیچکدام از مورخین کشور بشمول کاتب وکهزاد وغبار وفرهنگ، وداکترحسن کاکړدست به چنین کارحوصله فرسا ولی  پراهمیت تاریخی نزده اند.

يکی از شهکار های علمی- تحقيقی مرحوم حبيبی، نگارش تاريخ «افغانستان بعداز اسلام» در ۱۰۵۸ صفحه است که با استفاده از ۳۱۰ منبع ومأخذ معتبر عهد اسلامی، با متود و معيار های علمی تاريخ نگاری آنرا به پايان برده است و در آن تاريخ افغانستان در قرون نخستين اسلامی به تحقيق گرفته شده است. وتا کنون در ایران چندبار تجدید چاپ شده است و پس از هرچاپ نسخه های آن طی چندماه نایاب میگردد.

ارزشمندی اين اثر را از اينجا بخوبی ميتوان درک کرد که، در همان يکی دوماه بعد از چاپ نخستین تمام نسخه های آن از طرف دانشگاه تهران خريداری شد و به ايران انتقال داده شد وسرمشق کار تيزس های دکترا در تاريخ در آن دانشگاه قرار گرفت.

حبیبی در عرصه تحصیلات عالی کشور نیز تلاش های مثمر نمود و تاسیس فاکولته ادبیات وزبان در پوهنتون کابل، یکی از دست اوردهای علمی اوست که خود در آن بحیث نخستین رئیس فاکولته وهم استاد زبان وادبیات پشتوسهم فعال داشت.

آثارچاپی علامه حبیبی به  ۱۳۲ کتاب مستقل و ۸۰۰ مقاله تحقیقی درزبان های پشتو ‌ودری وعربی میرسد وعکسی از او‌ دردست است که نشان میدهد به اندازه قد خود آثارعلمی رقم زده است.

یادش جاویدان باد!