دستبند طلایی با نگین‌های فیروزه و عقیق؛ از گنجینه‌ طلاتپه (باختر)

دستبندی از طلای خالص، تزئین شده با نگینهای فیروزه و عقیق جگری، با قدمتی نزدیک به دو هزار سال، یکی از آثار شاخص گنجینه باستانی طلاتپه در سرزمین آریانا ( شمال افغانستان کنونی) است. دو سر این دستبند به شکل بز کوهی با گوشهای خمیده (مشابه به نقش مایه شیر) طراحی شده و نشانگر سطح بالای صنعت زرگری و نیز تأثیر تلفیقی هنرهای یونانی-باختری،، در  آریانای کهن است.

این دستبند در جریان کاوشهای باستان شناسی سالهای ۱۹۷۸–۱۹۷۹ میلادی، به سرپرستی ویکتور ساریانیدی، از گور شمارۀ ۲ در محوطه باستانی طلاتپه واقع در ولایت جوزجان (شبرغان) کشف گردید. این گور به زنی اشراف زاده یا شاهزاده خانمی حدوداً چهل ساله تعلق داشته که در پوشش و زیورات خود آثاری از تأثیرات چند فرهنگ کهن را به همراه داشته است.

براساس پژوهشهای دیرینه شناسان، از جمله ساریانیدی، تأریخ گذاری این گنجینه به حدود قرن اول پیش از میلاد تا قرن اول میلادی بازمی گردد. با در نظر گرفتن ویژگیهای فرهنگی و اشیای تدفینی، باور بر این است که فرد مدفون احتمالاً در ربع اول یا دوم قرن اول میلادی، در آغاز دوران امپراتوری کوشانی، درگذشته است. امپراتوری کوشانی یکی از دولتهای مهم در سرزمین آریانا  و منطقه باختر به شمار می رفت که مرکز آن بلخ (باختر) بود، و ارتباطی با ساختار سیاسی ایران کنونی " پارس"  ندارد.

این اثر برجسته زرگری، همراه با دیگر اشیای گنجینه طلاتپه، هم اکنون در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود و یکی از مهم ترین نشانههای فرهنگ باستانی سرزمین آریانا ( افغانستان امروزی) به شمار می آید.

منابع:

Sarianidi, Viktor. The Golden Hoard of Bactria: From the Tillya-tepe Excavations in Northern Afghanistan. New York: Harry N. Abrams, 1985.

گزارشهای هیأت مشترک باستان شناسی افغانستان-شوروی، ۱۹۷۸–۱۹۷۹.

کاتالوگ رسمی موزه ملی افغانستان (نسخۀ ۲۰۱۲).