37

آمیزش هنر آریایی و یونانی در یک دیسک نذری از آی‌خانم

از کتاب: سخنان نغزی از پرچمن
01 September 2025

این دیسک نذری نقره یی با روکش طلا و قطر ۲۵ سانتی متر، از شهر باستانی آی خانم (اسکندریه اکسوس) در ولایت تخار – در شمال افغانستان  به دست آمده و تأریخ آن به اوایل سده سوم پیش از میلاد می رسد.

این اثر، نمونه یی آشکار از آمیزش هنر آریائیِ" باختری" با سبک هلنیستی یونانی است. در تصویر، الههٔ یونانی سیبل (مادر زمین) همراه با الههٔ پیروزی نایک بالدار بر ارابه یی سوار اند که دو شیر آن را در منظره کوهستانی می کشند.

از نمادهای شرقی در این دیسک، چتر آفتاب به عنوان نشان پادشاهی است که توسط یک روحانی نگاه داشته می شود. محراب پلکانی، شکل ارابهٔ زرین همانند ارابه اردوی سور آناهیتا، و تصویر خورشید (ایزد سوریا)، ماه نو (ایزد ماونگهه)، و ستاره (تیشتر) از نمادهای شناخته شده در فرهنگ آریائی " زرتشتی" در سرزمین آریانا اند.

در عین حال، سبک پیکرتراشی، نقش چهره ها، پارچه، شیرها و ترکیب الهه ها، از سنت هنری یونانی مایه گرفته است.

این اثر ارزشمند در حال حاضر در موزیم ملی افغانستان در کابل نگهداری می شود و یکی از مهم ترین نمونههای همزیستی فرهنگی در  آریانا " باختر" به شمار می آید.