استاد محمد علی عطار هروی

استاد محمد علی عطار هروی ، یکی از هنرمندان بزرگ معاصر کشور ماست، کلک گهربار او مقتبس از نور فیض  آسمان بود که شیرازۀ قانون خط را در ورای پردۀ آسمان نیلگون کشور با زیبائی نقش کرد و حسن خط او به یمن برکت تجلی آیات قرآنی ، پرتو درخشنده ای را بر صفحۀ روزگار و دلهای پاک مومنین نهاد.

نقش خط او که بر روی سنگ جان گرفت بی گمان آن سنگ ، زیبا و دوست داشتنی گردید نسخ و ثلث او مانند گهر ها و زیباتر از خال و خط دلبران جلوه نمود و چون کلک ظریف و هنرمند اش بر روی کاشی لمس خورد و به آن زیبائی داد و آن سفال در نفاست و درخشش خود بهتر از گهر شد . چنانچه فریدون عطار نیشاپوری هفت شهر عشق را گشت و محمد عطار هروی با آراستن از حرف و نقطه ای درحقیقت هفت شهر هنر خط را با مهارت پیمود.

عطار ما ده ها جوان با ذوق وطن را مهد تربیت هنر خط قرار داد که هر یکی از آنان هنر خوشنویسی را با کمال افتخار و امانت داری و پیروی از تجارب استاد مجرب و غمخوار خود راه و سر مشق او را تعقیب کردند و برخی از شاگردانش نیز نام و شهرتی در هنر خطاطی کمایی نمودند . 

محمد علی عطار فرزند حاجی محمد اسماعیل که در سال ۱۳۲۸ هجری قمری در شهر باستانی هرات بدنیا آمد . تعلیمات متداوله را تا یک اندازه در مکتب خانگی نزد آخند ملا محمد رحیم و بعد از آن در دوکان عطاری نزد پدر خود آموخت.

از کودکی به حسن خط به حد افراط علاقه داشت و هر قطعه خوش خط را کــــه از قلم استادان می دید از دیدن آن حظ میبرد.

همین ذوق فطری که در بسا موارد نزد مردم هرات کم و بیش موجود است او را واداشت که نزد مرحوم آخند ملا محمد صدیق نیازی خطوط عربی و کوفی و غیره را مشق کند و هر اندازه که به خط او رونق بیشتر پدید شد عشق و علاقه اش به خط قوی تر گردید و به مدت کمی خط او خوب شد و به دقایق عیب و هنر خطاطی آشنا گردید.

بعد از وفات استادش اقسام خطوط ثلث و نسخ و معلقی را از روی کتیبه های تاریخی مسجد جامع بزرگ شهر هرات و دیگر جای های تاریخی مشق و رونویسی میکرد خط کوفی را از مسکوکات دوره های عباسی و غزنوی و غوری ها و غیره سکه ها اخذ نمود در آن زمان خط کوفی بین مردم متداول نبود او از بعضی کتابهای خارجی و مجلات اقتباس میکرد به همین ترتیب مشق او با ارقام مختلفه ای خطوط کوفی، نسخ، تعلیق و معقلی و غیره روز به روز تا سرحد استعدادهای که خداوند(ج) به او اعطا فرموده بود پیشرفت نمود. 

هـــــــر کس کـــــه از او قطعه و تابلــــوی درخـــــواست نمود نــــوشت . اکنون نـــــزد بسا مــردم آثار خطاطی او موجود است .

براستی هم که استاد عطار عاشقانه سر در پای قلم نایی گذاشته بود و عارفانه برای انسان رقم میزد و توکلش را به خدا و قرآن نموده بود و همه آثار کلک گرانبهایش وقف اماکن متبرکه و مقدس بود.

او در هنرش غرق بود و همه ء آثار کلک گهر بارش برای نسل های آینده وطن ارمغانیست بس عظیم او هیچگونه توقع مادی از این همه تلاشهای متداوم و خستگی ناپذیرش نداشت.

استاد محمد علی عطار هروی از سال ۱۳۴۵ تا سال ۱۳۶۴ هجری شمسی مامور رسمی در بخش موزیم و آمریت آبدات تاریخی هرات ایفا وظیفه نمود.

همچنین رسالۀ الهی نامۀ خواجه عبدالله انصاری ( رح ) نوشت که استاد محمد علی عطار به جمع برخی از آثار خطی و مسکوکات دورهء اسلامی علاقه ای مفرط داشت و برخی از آثار آنکه مربوط به همین عناوین بود طی سالهای اخیر در ایران به چاپ رسیده است. استاد پس از اشغال نظامی افغانستان توسط روسها برای مدت چند سال به وظایف رسمی اش در موزیم و آمریت حفظ آبدات تاریخی هرات ادامه داده و در سال ۱۳۶۴ هجری شمسی به کشور ایران پناهنده شد.

استاد در طی مهاجرت دقیقه شماری میکرد تا زمینه بازگشت وی به کشور فراهم گردد. که متاسفانه بعد از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۲ هجری شمسی به اثر عدم سازش گروههای مسلح غیر مسوول و شروع جنگهای داخلی در سر تقسیم قدرت این آرزو وی به یاس مبدل گردیده و در ۲۸ حوت سال ۱۳۷۱ هجری شمسی به عمر هشتاد و پنج سالگی در مشهد ایران وفات در جوار حضرت امام رضا (رض) بخاک سپرده شد ضیاع اسفناک این هنرمند نامی کشور در تمام مجامع فرهنگی و هنری کشور و سایر ملل هم کیش با اندوه فراوان تلقی گردیده است.

آثار  او :

۱ ـ گنجینه خطوط در افغانستان و نمونه های اکثر خطوط که نوشته می توانست در آن جمع کرد که در سال 1345 شمسی در مطبعه کابل به طبع رسید. تمام اقسام خطوط که در آن مشق و تمرین نموده بود و اندازۀ قطعه ها و تابلو هایی که ترتیب داده به شصت رقم میرسید.

استاد محمد علی عطار در نوشتن کتیبه های برخی از آیینه های قدیم و جدید هرات و سایر نقاط کشور سهم فعال گرفت.

۲ـ در بنای مسجد هرات ، از درون مسجد و اندورنی گنبد ملک غیاث الدین غوری و بعضی حصص بیرونی جامع شریف را به خط ثلث و نستعلیق و کوفی طغرا نوشته شده است.

۳ ـ ایوان مسجد خواجه مودود چشتی ( رح ) و گلدسته ای آن به خط ثلث در چشت شریف هرات 

۴ ـ مسجد جامع لشکرگاه ( هلمند ) اندرون خانه و بیرونی آن به خط ثلث و نستعلیق.

۵ ـ مسجد حاجی یعقوب در کابل به خط ثلث و جلی.

۶ ـ مسجد خرقه شریف در هرات سمت قبله و اندوران خانه فوقانیه خط ثلث.

۷ ـ مسجد کنار دارالمعلمین ( تربیه معلم فعلی هرات ) جنب باغ آزادی.

۸ ـ ایوان مسجد زیارت مولانا نورالدین عبدالرحمن ( رح ) که متاسفانه در سال 1364 هجری شمسی در اثر فیر توپهای روسها از هم فرو پاشید.

۹ ـ محراب مسجد پارک هرات.

۱۰ ـ ایوان زیارت شهزاده ابولقاسم  (رح ).

۱۱ ـ مسجد سکندر جان ( واقع شهر قدیم هرات )

۱۲ ـ مسجد خرقه مبارکه حضرت محمد (ص ) در هرات .

۱۳ ـ مسجد جامع زیارتگاه هرات.

۱۴ ـ مسجد بکر آباد بیرون درب خوش.

۱۵ ـ مسجد جامع گوهر شاد بیگم در مشهد و در جوار آرامگاه امام رضا ( رح ) سه سوره به خط ثلث به سنهء ۱۳۴۹ هجری شمسی.

۱۶ ـ چند قطعه خط نستعلیق برای مرحوم ذاکر حسین رئیس جمهور هند توسط وزارت اطلاعات و کلتور وقت.

۱۷ ـ در چندین عدد سنگ مرمر الواح مزارات مشایخ ، علما، سادات ، حکما و غیره اهالی در هرات و کابل.