احتکاکی – انسدادی فونیمونه
د کابل پښتو د احتکاکی انسدادی کانسونانتو دغه لاندې څلور فونيمه ارى :
[ ج چ ح خ]
۲،۷۰ [څ]
وورین، بی زغه، احتکاکی انسدادی کانسو نانت دی. دارغ په «فونتیکی لحاظ داسې يو مرکب زغ دی چه اه احتکاکی [س] او انسدادی [ت] امعناصر و څخه تشکیل شوی دی . خو دپښتو دفونیمی نظام په اساس دغه زغ او ددې ډلې نور ټول زغونه (۵۱، ۲ پاس) هر يو ځانته بو واحد فونیم تشکیلوی تلفظ یې داسې کیږی چه دات (۲۵) (۲) انسدادی زغ او د (س) (۲۰۰۳) احتکا کی زغ دواړه په مرکب صورت سره له يوه مخرجه څخه ، په یوه آن کې ، دیو واحد زغ په حيث ادا کیزی .دادی مثا ونه يېمرخاوخ مخلور =المحكث څړيكه، او داسې نورخ/ دسیلابو، مورفیمو کلمو ترکیبو، په سر، منځ او پای کې راځی .داستعمال په ځينو مواردو کی له مځینو نورو زغونو سره دكانسونانتو ساكن گروپونه تشکیلوی .تشکیلیزی ، خود پښتو د فونیمی نظام په لحاظ یو واحد فونیم تشکیلوي. داخ/ فونيمد/خ / (۲۵۲) دفونیم زغن صورت دی . مثالونه یې دادی :
څرخ
لوڅ
څلور=۴
لڅک
څریکه
او داسې نور .// دسیلابو، مورفيمو، كلمو او تركيبويه سر، منځ او پای کې راځی. داستعمالپه ځينو مواردو کې اهمځينو نوروزغونو سره دكانسونانتو ساکن گروپونه تشکیلوی
۲،۷۱ [ځ]
وورین - تالوییز ، بی زغه ، احتکاکی - انسدادی کانسونسانت دی . په فونتیکی لحاظ داسې مرکب زغ دی چه د / ش / (٢،٥٥) داحتکاکی زغ او د/ت/ (٢،٢٥) دانسدادی بزغ له ترکیب څخه تشکیلیزی. خود پښتو دفونیمی نظام به لحاظ واحد فونیم تشکیلوی د /ځ/فونیم د /څ/ (۲،۵۲) د فونیم زغن صورت مثالونه یی دا دی
ځاله
ورځ
رنځور او داسی دی
/ځ/ د سیلابو مورفینو کلمو او ترکیبو په سرمنځاو پای کی راځی د استعمال په ځینو مواردو کی په ځینو نورو زغینو سره د کانسنانتو ساکن ګروپونه تشکیلوی
۲،۷۲ [چ]
وورین تااویز په زغه احتکاکی انسدادی کانسونانت دی په فونتکی لحاظ داسی مرکب زغ دی چی د /ش/ (۲،۵۵)د احتکاکی زغ او د /ت/ (۲،۵۵۹ د انسداادی زغ له ترکیب څخه تشکیلیږی خو د پښتو فونیمی نظام په لحاظ واحد فونیم تشکیلوی په تلفظ کې بې / ت / او /ش/ له يوه مخرجه څخه په يوهآن کی اداکيږي :مثالونه بي دادي :
چای
میچن
مچ
چکل ( چه خبل یکل کیزی) او داسی نور .اج / دسیلابو، مورفیمو کلمو او تر کیبوپسر، منځ او پای کې رامحی داستعمال په ځينو مواردو کې ځينو نوروزغونو سره دكانسونانتو ساکن گروپونه تشکیلوی .
۲،۷۳ [ج]
وورین تاویز پ زغن احتکاکی انسدادی کانسونانت دی په فونتکی لحاظ داسی مرکب زغ دی چی د /څ/ (۲،۷۱) او [د ج (۲،۲۶) له ترکیب څخه تشکیلیږی ، خود پښتو دفونیمی نظام به لحاظ ځانگړی، واحد فونیم تشکیلوی. په تلفظ کې بې [د] اورځ (د /ش/ زغن صورت دی او په هغه لهجه کې چه موز یې دلته د څیړونه استعما يزی ، خو په نورو لهجو کې دجلا فونیم حیثیت ری او د ز / دفونیم به مقابل کې واقع کیزی ) نه یوه مخرجه څخه په یوه آن کی دیو واحد زغ به صورت داکیږی ج / په اصل کې دج / زغن صورت دی .مثا لو نه يې دادی
جام
تجلی
جنگ
باج
/ج / دسیلابو ، مورفیمو کلمو او ترکيبو په سر او منځ کې ډیر راځی ، خود کلمو په پای کې هومره ډیر نه راځی. داستعمال په ځینو مواردو کی له نورو زغونوسره دكانسونانتو ساکن گروپونه تشکیلوی . –