حفریات در بازار شهر جدید شاهی یا شهر کوشانی
قرار پلان جدید مرتبۀ ۱۹۳۵ هیئت حفریات فرانسه مجدداً به بگرام توجه نمود . "موسیو کرل" "و مونیه" در اوائل ١٩٣٦ عملیات حفاری را با نقشه وسیع در خرابه های شهر "جدید شاهی" شروع نموده حین کاوش شمالاً وجنوباً کناره های گودالی را تعقیب نمودند که روی خرابه های شهر عرضاً افتاده است. چون حفریات ادامه یافت معلوم شد که از حسن اتفاقات ایشان به قسمت بازار شهر مصادف شده اند . خلاصه در ١٩٣٦ رسته دکانهای قسمت غربی و در بهار ۱۹۳۷ رسته سمت شرقی را خالی نمود . دامنه معلومات را در موضوع طرز زندگانی ، اثاث البیت - ظروف خانگی - طرز و ساختمان دکان و دیگر زمینه های حیات عادی طبقۀ عوام عصر کوشانی خیلی انبساط دارند . در هر کدام ازین دکان ها که خالی میشد از مسکوکات سلسلۀ سلاطین کوشانی "کنیشکا" – "هو ویشکا" و "اسودوا" حتماً دوسه چهاردانه پیدا میشد ظروف سفالی مخصوص رفع احتیاجات خانگی که به تعداد زیاد از اینجا کشف شد تزئینانی دارد بر جسته که با مهرو تاپه بعمل آمده و موسیو هاکن تاریخ آنها را به اوایل عصر استفرار کوشانیها در بگرام یعنی به قرن اول و دوم مسیحی نسبت میدهد چون تفصیلات مزید اشیای مذکور خارج از موضوع محدود این فصل است بدون اینکه داخل جزئیات شویم مختصراً مینگاریم : - ظروف خانگی اوائل استقرار کوشانی در جنوب هندو کوه عموماً سفالی و اشکال عمدۀ آنها قرار آنی است : -
(۱) گیلاسهای آب خوری پایه دار بلند که شبیه گیلاسهای پایه دار شیشی امروزی میباشد .
(۲) بوتل بایک نوع تنگهای بی دسته یا دسته داری که در ان عموماً حبوبات را میگذاشتند .
(۳) یکنوع دیگهای گلی که بیشتر به خمره های امروزی شباهت دارد .
(٤) قیف سفالى که عیناً بشکل قیف شیشی یا فلزی امروزی میباشد و تاریخچه ایجاد قیف اعجالتاً به عصر کوشان میرساند .
(۵) دسته هونگ سفالی برای میده کردن که به دو طرف جدار اطراف آن شکل "سوا ستبکا" یعنی صلیب گوشه خمیده در دوجا کنده شده است .
(٦) چراغ های گلی که تا امروز فرق نکرده و هنوز هم در خانه های کابل موجود است و بنام چراغ دستی یاد میشود .
(۷) اشکال فیل و اسپ که یحتملاً جزو ظروف بوده و پای و دسته آن را تشکیل میداده علاوه براشیای فوق بعضی چیزهای فلزی مثل تیغ های چاقو کارد، سرپیکان شانه استخوانی و غیره نیز پیدا شده است دکانهای بازار شهر کوشانی عموماً دو حصه داشته یکی "پس دکانی" که در ان دکان داران مثل امروز مال خود را ذخیره میکردند و دیگر خود دکان که در ان اشیا را کم کم کشیده بمعرض فروش میگذاشتتند و در بعضی جاها به این دو قسمت یک حصۀ کم بر دیگر هم علاوه میشد . دکان دار ها تماماً دکانهای خود را با گل سفید معدنی رنگ میکردند .