تپه مرنجان

یکی از نقاط قدیمی نفس شهرکابل

کابل شهر زیبا و تاریخی که آوازه انعکاس نامش ازلابلای اسطوره های و داستان ها وافسانه های فولکوری و نشیده ها و قصیده ها و متون تاریخی بگوش میرسد؛ با داشتن شوهد مراتب قدمات خود را ثابت میسازد.این شهرزیبا که قسمت اعظم ومتمرکز آبادی های آن بین دوکوه بچه(آسه مائی)و(شیردروازه)افتاده درافق شرقی خود تپه خاکی دارد که معمولأ بنام(تپه مرنجان)یاد میشود؛ اگر خوب دقت شود تپه مرنجان واراضی ماحول آن با اینکه در شهرکابل ودرافق شرقی آن واقع شده از رودخانه دیگری آب میخورد که غیرازرودخانه کابل است وعبارت ازرودخانه"لوگر"میباشد.این نکته قابل توجه است؛ زیرا شهر کابل امروز بیشتر روی رودخانه کابل پهن شده و درادوارقدیم مرکزنقل شهر زیادترروی رودخانه لوگر منبسط بود و به این ترتیب تپه مرنجان در میان حوزه دو رودخانه جداگانه قرارگرفته که کمی دورتر درنزدیکیهای تنگ غارو بهم یکجا میشوند.

تپه مرنجان مانند بسیاری از تپه ها و کوه بچه هاداستان های نو فولکوری دارد واز خلال این داستان ها چنین معلوم میشود که مرنجان اصلأ جادوگری بوده و پول و ثروت سرشاری داشت وچون طلسم او شکست دارائی افسانه ئی اش مبدل به تپه خاکی شد.

باستان شناسی که یگانه کلید حل این گونه معما های فولکوری است؛ در اطراف این تپه و خاطرات مربوط به آن موفق به کشف یک سلسله حقایق شده که دانستن آن از نقطه نظر مراتب تاریخی پایتخت مملکت خالی از دلچسپی نیست.

درحدود سی سال قبل دردامنه های غربی تپه مرنجان درمحوطه که درایام جشن استقلال مبدل به کول آب میشود؛ حین عملیات تسطیح اراضی و ساختن پلهای کوچک وجود این همه مسکوکات،مخلوط با پارچه های ذوب شده نقره و تکه های ریزه و بریده نقره ئی حکم میکرد که روزی در روزگاران باستان اینجا دوکان زرگری بود؛ این کولکسیون بسیار مهم امروز درموزه کابل موجود و بنام مجموعه مسکوکات کول چمن حضوری یاد میشود ودونفرازدانشمندان فرانسوی موسیو(شلوم پرژه ) وموسیو(کوریل)تحت عنوان(خزاین مسکوکات چمن حضوری)کتابی را اطراف آن منتشرکرده اند.

مسکوکات چین حضوری که ازدامنه های غربی تپه مرنجان بدست آمده مجموعه ایست؛بسیارزیبا،بسیار نفیس و بسیار قدیم زیرا درمیان آن سکه های مربوط به قرن5/4 قبل از میلاد هم موجود است.وزن بعضی ازین مسکوکات از 5 گرام هم متجاوزاست، معمولأمسکوکات کول چمن را ازنظرفن سکه شناسی که درمورد مسکوکات قدیم و کلاسیک یونانی معمول است بنام(اتیک)یادمیکنند.این مسکوکات بیشتر درحوالی قرن 4یا5 ق م در یونان وجزایر دور و نزدیک آن تا(قبرس)بضرب میرسید؛درروی یک دسته آن صورت بوم ودرروی دیگر صورت(آتنا)یا(آتنه)دختر(زوس)دتبة النوع اندیشه و تفکرکه به حیث حامی شهر(آتن)پایتخت یونان تلقی میشد و قرارتحقیقاتی که بعمل آمده ازراه تجارت وبازرگانی ازکرانه ای مدی ترانه(بحر الروم)به دامنه های تپه مرنجان رسیده واین کار درعصرهخامنشی ها بعمل آمده زیرا درآن دورۀ دراثرفتوحات هخامنشی دامنه نفوذ و تسلط آنها درتمام این ساحه وسیع انبساط یافته بود وکاروان های تجارتی ازسواحل بحیره روم به کرانه های سند رفت و آمد میکرد وچون هخامنشی ها خودشان به اندازه کافی سکه نداشتند که دریونان به ضرب میرسید رواج داده بودند؛ آنچه این نظریه را تقویت میکند یک پارچه بسیار کوجک نقره است که روی آن چند حرف میخی دیده میشود،همان حروفی که درعصرهخامنشی معمول بود واین چند حرف تنها نشانه این افبال است که تاحال شواهد آن در خاک افغانستان به مشاهده پیوسته است.شبهه ئی نیست که قبل از فتوحات اسکندرسیروس وبیشتر ازاوداریوش اول تا کرانه های شرقی رودسند فتوحاتی بعمل آورد و حتی هئیتی برای مطالعه چگونگی کشتی رانی در آب های سند تحت نظر یکنفریونانی موسوم به(سیلاکس)فرستاده بود؛ بناءعلیه راهای کاروان او تجارتی بین غرب آسیا و افغانستان آنوقت بازبود وازاحتمال بیرون نیست که کابل هم درآنوقت ها مرکزیت کوچک تجارتی و بازرگانی داشته وبه این حساب باید قبول کرد؛که در طی قرون 4و5 قبل از میلاد درماحول تپه مرنجان مردمانی بودوباش داشتند ودوکان های زرگری و پارچه های نقره و زیورات هم بازبود.

درسال1933 بالای تپه مرنجان درحصه ئی که مشرف برسرک کابل_جلال آباد میباشد؛حدودأ بفاصله دوصدمتردومعبد بودائی مکشوف شد که شاید اصل بنادرطی قرون 2یا 3 مسیحی دراخیرعصرکوشانی های بزرگ آباد شده باشد؛ولی جریان کاوش های علمی ثابت ساخت که اقلأ یکی ازمعابدمذکور درطی قرن4یا5 مسیحی بدست خودیده پرستان شهرکابل مرمت کاری زیادی شده چنانچه به منظور ضخیم ساختن دیواری مجسمه بزرگ(یودیس اتوا)راکه تحت روانی نشسته بود؛درمیان دو دیوارگرفته؛گرفته بودندوبعد ازتخریب یکی ازدیوارها صیحی وسالم بدست آمد که امروز درموزه کابل موجود است وبزرگترین مجسمه ایست که تاحال بدست آمده.

معبد بودائی تپه مرنجان بعدازمرمت کاری های قرن 5 مسیحی درنمای خارجی شکل یکنوع قلعه مستحکم کوچک رابخودگرفته بود وچون درین قرن ظهور یفتلی ها بکابل ثابت است از احتمال بیرون نیست که یده پرستان هنگامه های احتمالی وشکست وریخت های وارده رادرمعبد خوددرنظرگرفته بامرمت کاری آنرا شکل قلعه مستحکم داده باشند.

ازمعبدبودائی تپه مرنجان مججموعه بزرگ درحدود2739دانه ازسکه های نقره ئی ساسانی ودرحدود(12)دانه ازسکه های طلائی(کوشانوساسانی)هم کشف گردیده وثابت میشود که تپه مرنجان ومعابد روی آن درافق شرقی شهرکابل بعد ازکوشانی هاهم ازرونق نه افتاده بود.معابد بودائی تپه مرنجان حتی تازمانه های ورود مبلغان عربی واسلامی وجود خارجی داشته ومرمت کاری های مسلسل گواه این مطلب است.

21/3/37