خروشتي لیک دود

تر کومه خابه چي دپخوانی افغانستان دادب او فرهنگ په تاريخ کي خیرنه ترسره شوي خرنگه چي په الهجو او ژہوکي چي دیره برخه پي هند اواروپایی اوهند اریایی اوهمدارنګه هند او ارياني ده) ډيرښت موجود و، شو دير لیکدودوشه هم معمول وو چي دهغوي په چاییریال كي نسبتا ليه خبرنه اومطالعه شوي ده په دي کې شان نشته چې په لرغوني افغانستان کي الیکدوه ژوره أو عمومی مطالعه دهيواد دټولو جغرافيايي ساحو له لتيون سره لازم او ملزوم ده ترخوچي پوشمیر آثار که هغه دخمکی پر مخ وی او باخمكي الدي وموندل شي او دایو وروستنی او اوږد کار دی چې دوخت په تیريدلو به انكشاف وکړي، لکه چې په دې وروستيو کلونو کې دکشف شويو ډبر ليكونو ډيرې خبرې مو تر غوږ کیږي او هيله لرو چې دلرغون پیژندونکیو داعلمي هځې چې به ناريخي او ادبي برخه کي بی ترسره کوي، دپسر برياليتوب يې په برخه شي. بوله هغولیکدودوخه چي له اسلام دمخه دوروكي بسي رواج درلود (خروشتي) ليك دود دی چې ددریمېم زپیړۍ له نيمايي څخه تر څلورمې او پینخمي پيړۍ پوري بي ۷-۸ سوه کاله دوام گریدی

معمولا پوهان په دي عفیده دي چي د خروشني لبلك دود اصل او مبداء د ارامی په نامه يوبل لیکدود و چی دپید اگیدو اوتحول د و څرنګوالي شرح يې د (سومريانو) دلومري عصر ميخي لیکدود ۳۵۰۰ ومخه تر میلاده او هفه بدلون چی پکی فنيقاتو، کلدانیانو أو أشورباتو منخ ته راوږي دابوه بیله موضوع ده چی کار پري شه لرو اود ارتباط له مخي همدومره بايد ووايـو چې دارامي ليکـدود ۷ یا ۹/۸ سوه کاله دمخه تر مپلاه ختيخ اولويد بخ بعنی ایران او هند له خواد افغانستان خاوری ته رانشوت پاني دي شه وي چي په عمومي دول به ایسران، افغانسشان او هند کې چې كوم لیکدودونه دود شوي دي مبداء يې همغه ارامي لیکدود دی، يویله عفیده هم ششه چ ارامي، لیکدود له ۴-۵ م ز پیری رایسه دي خوا دهفه عصر له منشپانو سره چی پی بهودي او ارمني وو دافغانستان به خاورو او زموي به هیواد کي رواج موندلی دای په هر حال سمه خبره داده ارامی لیکدود چید هخامنشي عصر دبوان او رسمي دفترونو شه يي لاره وموندله او عام شو په افغاتستان کی دفشري او اهل قلمو په دي رسم الخط کي پو ه بد لونونه راوستل او په نشیجه کي ددرېمي م نز پیری، په نیمایي کی پونوی رسم الخط منخ شه راغی لک خرنگه چي د «خروشني ليکدود مبداء او دپید اکید لو خای افغانسشان و او دلومري خل لياره ددي ليكدود نموني له افغانستان خخه په لاس راغلي نو په علمي ټولنو کې د «اريـائي رسنم الخـط» «باختر اوبالي» باختر او هندي» «ګندهاري» شمال لويديخ رسم الخط اودخروشتي په نومونویی شهرت پیداگر اوبالاخره دپوهانو آوژب پیژندوتگیرپه منخ کيد اخروشنی په نامه مشهور شو اويه علمي حلقو کی دکندهارا په نامه وير ښه شهرت لري. خروشتي لیکدود د ارامی په خبر له نی خوا خخه چپی ته لیكل گیږي دهغي علت دحروفو نیمگړتيا وه خروشتی لیکدود په علمي طبقو کي چندان دوه له و، بلکن په دیوان او دفترونو کی دگسب گرو، سوداگرو اوعامو خلكو ترمنخ دیر دود و همدارنگه په أوقافو أو دقبرونو په کانو به الستعمالیده، وراندي موویل چی دخروشني لیکدود لومړنی نمونی به افغانستان گی تر لاسه شوي دي او معمولا دپیاورتبا اوپر اختيا ساحه يي دهندوگش جنویی برخه اوه بره اندازه دجنوب ختيخ سیمه أو شر تولو یر به ختيځ کې دګندهارا سيمې ته متناسبه ده. همد ارنگه بی شواهد د نومورو غرونودشمالي او جنویي برخو دلرويو اله استويو اوله هدي، بگرام، جلال ایاد، بلخ، بامپان اووردگو څخه مونـدل شوبدي. خروشتی لیکدود شر مپلاه دمخه په دریمه پیری گي منخ شه راغی اوبه پینخمه مسبحي بیری کي له مشخه ولارچي په دي حساب بي اووه سوه أوپر تر دپره انه سوه كاله دوام وگر بواخنی واکمن چي له خروشتي لیکدود څخه بی به خپله که کی کار اخستی دی بونان باختری پاجا دمستربوس» دی چي دهند په فائح شهرت لسري لكه چي له باختر خخه دهندو کش جنوب پلوته بي دواكمني لمن پراخه شوه پخپله هم راغی اوله هغه ځايه يي دواکمنیلمن تر کندهارا او بیايې له هغه ځایه دسند رود تر غـاړو پورې پراخه شوه،نو ځکه يـې ددې لکیدوددرواج اړتیا محسوس کره نوموري واكمن دخیلوسکوپر بومخ پوتانی ژبه او لیکدود اوير بل مخ بی خروشستی لیک دود استعمال کریدی، طبیعی خبره ده چی سیمه ایز ليکدود معمول او دختیز هندوكش جنوب يلوته هم بگار شو پوهان پرته له دي چي په جزئيائو کي ورداخل شي هغه یي د براگریت، په ناصه باد گری دی چې دپیژندګلوی صحیح ټاکنه يې لاتر اوسه نه ده شوي په هر حال دنته اصلي مقصد دخروشستي ليکدود په چاپیريال کي بحث کول دي او داسي معلوميري چي باختري پاچا ددي له پاره چي خپل هویت او شوم او نشان خلكوته لابه معرفی کری علاوه پر پونانی لیگدود دافغانستان له سیمه ایز لیکدود خخه یسی هم کار اخستی دی او دخپلو سكو پرشابي دلومري خل لبه پاره خروشتی لیکدود استعمال کری دی وروسته له هفه څخه ډيرويوناني او باختري واکمنـانو اسکاني كورنيو او ترڅنګ يې لویو گوشانشاهانو لکه فنپرسینو، کنیشکا او هویشکا هم همدا رویه او لاره تعقیب کره دخروشتي ليکدود اثار له پنجاب او حتی له «ختن» څخه هم په لاس راغلي دي مكر ډير يي داسي كني چي دختن ډيسر لیاد اصلاپه يـې چې ليك گندهارا کی ليكل شوی او وروسته له هغي هلته ليردول شویدی . دخروشتی لیکدود اشار اووبر لیكونه تر اوسه پوری د بیماران له فربي هني او دوردگو له خوات جلال اباد، بگرام باميان أو بلخ څخه پسه لاس راغلي دي چـې دموندنسې شرح او دليکنې موضوع يې ځانګړې مطالعه غواړي. له دي سره سره خروشني لیکدود پسر وبرو فلزي لسوشو پر سکوپسر ختينو لـوښو ، پر پوستکو اونورو شیانو دپاسه لیدل کیږي. پرفلزي. الونود حروفو دلیكلواصول عموما دنقظر دنسلسل په بنه ليدل گیری، پسر فلزي لونو معمولاليكتي بی به کرکیج باد دورمي دقلم په واسطه أو باهم دلرگی په قلم په تور رنگد شوي دي. خروشني لیکدود دخپلو اشوییریو به عمر کی دافغانشان په فرنگ. ادب أو تاریخ کي مهمه ونمه درلودلي ده او ژوري مطالعي ابجابوي . اودهیواد د ادبي تاریخ دپړاوونو په روښانولو کې ډيره په زړه پوري موضوع شمېرل کيږي.