سکه های بزرگ یونانی در افغانستان

از کتاب: افغانستان در پرتو تاریخ

افغانستان بعد ازفتوحات اسکندروبعد ازتجزیه شدن امپراطوری اووبعد ازاضمحلال سلطنت یونانی سلوسی های شاهی ازحوالی وسط قرن سوم ق م به بعد تاحوالی آغازعهد مسیح برای دونیم صدسال بحیث کانون ومرکز تمدن وفرهنگ یونانی آسیائی باقی ماند.

بعد ازاینکه درحوالی ۲۵۰ ق م (دیودوتس)حکمران باختربه تشکیل سلطنت مستقل یونانی باختری اقدام کرد؛یک سلسله سکه های بسیارنفسی چه درشمال چه در جنوب هندوکش به ضرب رسیده که از نظرمقایسه دربسیاری موارد ازسکه های یونانی که درخود یونان بضرب رسیده بهترقشنگتراست. مسکوکات بزرگ یونانی پادشاهان یونانو باختری که مرکزمملکت داری ایشان عمومأ شهر(یکترا) یا (بلخ) بود یک سلسله سکه های بسیارقشنگی بضرب رسانیده اند؛که بیشترآن نقره است ومانند مدال های قشنگی هنوزهم بعد ازمروردوهزارودوصد سال میدرخشند. درمیان این مسکوکات بزرگ برخی مسکوکات بسیاربزرگتردیده شده که قطرآنها تا دونیم انچ ووزن آنها تا ۱۶۸ گرام می رسد وازپنج روپیه گی ها زمان امیرحبیب الله خان شهید بسیاربزرگترمیباشد.

شایدهموطنان گرامی مسبوق باشند که درکتابخانه ملی پاریس یک عدد سکه طلائی است که (۱۶۸) گرام وزن ودو نیم انچ قطردارد؛ این سکه مربوط به (ایوکراتیدس) موسس سومین سلاله سلطنتی یونانو باختری است که درحوالی بین ۱۶۵- ۱۶۰ ق م دربلخ به سلطنت رسیده است و به تمام خاک افغانستان حکمفرمائی نموده است.

سکه طلائی (ایوکراتیدس) سکه منحصربه فرد وبزرگترین سکه طلائی یونانی جهان است که بخود نظیر ندارد وحتمأ درسرزمین افغانستان به ضرب رسیده.


چیزبسیارعجیب است که سکه های بزرگ یونانی تاحال تنها درافغانستان دیده شده و ازخاک های این کشوربدست آمده.جنرال فریه فرانسوی که درحدود (۱۳۳) سال قبیل درزمان سلطنت امیردوست محمد خان برکابل و حکومت سردارکهندل خان درقندهار ووزیریارمحمدخان به هرات وارد افغانستان شده  و مسافرت هائی ازهرات یکطرف تا بلخ وجانب دیگرتا قندهارکرده است؛ درنقطه ئی موسم به (قره باغ) که درحوالی قریب (شهرک) درشمال غورافتاده بود ازسکه های بسیاربزرگی سخن میزند که تا حال نوعیت وچگونگی ان بکسی معلوم نشده است. جنرال قریۀ درحالیکه از ملک این علاقه (سعادت ملوک) نام برد اززبان نامبرده بیان می کند که درخرابه های (قره باغ) سکه های بزرگ طلائی ونقره ئی پیدامیشود که ازمسکوکات مروج زمان ما بسیاربزرگتراست و قطرآن تا  ۳ را انچ میرسد.

زمانیکه (میجرتات) انگلیس درهرات می بود؛(درحوالی ۱۸۵۱م ) حینی که همین سعادت ملوک یکی دو عدد ازسکه های مذکوررا بوی نشان داده بود؛نامبرده گفته بود که روی سکه مسکوکات مذکورچهره اسکندردیده می شد.

آنچه جنرال فرانسوی اززبان (سعادت ملوک ) ملک علاقه (شهرک) واخیرالذکراززبان(میجرتات ) انگلیس بیان میکند؛موضوعی است بسیاردلچسپ ونشان میدهند که درحوالی جنوب(شهرک) کدام شهر مهمی بوده و درعصریونانیان یکی ازمراکز بزرگ محسوب میشده متاسفانه درین ۱۱۳ سال ازین محل و ازین نوع سکه ها کوچکترین حرفی شنیده نشده و این موضوع مهم و دلچسپ درتاریکی محض باقی مانده است.

موضوع بسیارمهم دیگرکه مربوط به این مسله قابل تذکراست؛پنج عدد سکه بزرگ نقره است که درموزه کابل می باشد ومنحصربه فرد هستند وبزرگترین مسکوکانت نقره ئی یونانی جهان شناخته شده اند؛ دریک روی این سکه ها صورت نیم رخ ونیم تنه شاهی بنظرمیخورد که عینأ مانند (ایوکراتیدس) همان پادشاه یونانوباختری که سکه بزرگ طلائی او درکتابخانه ملی پاریس موجود است؛کلاه لبه دارفولادی (کک) بسرکرده ولی نام اوعبارت از(امین تاس) می باشد وخویش را پادشاه درمیان پادشاهان یونانی افغانستان مجهول نیست وسکه های کوچکی از او دردست است ودرحوالی ۱۰۰ ق م درجنوب هندوکش وبیشتردرحصص شرقی گندهارا سلطنت کرده و پادشاه کوچک وبی نام ونشانی بوده واینک دفعتأ سکه های بزرگ اورا مشاهده می کنیم که درآن خویش را (امین تاس پادشاه فاتح )خوانده است.


یونانی جهان را تشکیل میدهند وباسکه های بزرگی که قبلأ برین ازافغانستان پیداشده ویا اقلأ درین سرزمین زمانی دیده شده یکجا شده ثابت میسازند که مسکوکات ومدال های بزرگی درطلا ونقره در عصریونانی درقرن های ۱- ۲ و۳ ق م درین مملکت به ضرب می رسد.

این مسکوکات ازکجا برآمده وچه وقت وچه سان به موزه کابل رسیده است؟ جواب آن شرح میخواهد: درمیان مسکوکات موزه کابل یک مجموعه یا کولکسیون بزرگی موجود  است که مرکب از (۶۰۰) سکه میباشد وازنظر نوعیت و کمیت وکیفیت دلچسپ ترین مجموعه وبزرگترین مجموعه مسکوکات آن دسته پادشاهان یونانو باختری را تشکیل میدهد که علی العموم درصفحات شمال وجنوب هندوکش یکسان سلطنت کرده اند.

این مجموعه بنام کولکسیون قندوزشهرت دارد و اساسأ ذریعه مکتوب رسمی از طرف مقام نایب الحکومه قطغن چند سال قبل به موزه کابل فرستاده شده است و تاجائیکه درنامه رسمی شرح یافته بود ذریعه کدام موترران بالاحصارقندوزکشف شده بود. این مسکوکات همه نقره ئی و متعلق به ازپادشاهان مختلف یونانی است ودرین روزها متخصصان فرانسوی مشغول پاک کردن آنها هستند. درمیان این کولکسیون بزرگ پنج سکه بزرگ نقره ئی است که وزن هریک آن به (۹۱) گرام می رسد وقطرآنها هم نزدیک دونیم انچ است.                                                    

۸/۱۰/۳۹