سور كوتل

له ۱۳۳۰ ۱۹۵۱٫ز) کاله راپديخوا نه څوکاله کيږي چې د (سره کوتل) نوم په گورنيو أو بهرنیو جرایدو أو علمی مجلو کی اخستل کیري أو ورخ به ورخ دانوم تور هم پورته کیري ولي دانوم دفرهنگ، الرلفون پیژندني اوتاریخ دگر ته راووت؟ سوركوتل لکه دثیروشویر سلگوتو کلونوپه خبرکوتل ته دي بلکی دالرغون پیژتدني او دافغاتستان د تاریخ بوه حیراتوكی تقطه ده او نه اوباكاله گیري چي هله دافغانستان دمذهبی میرات بکلی او پرتمینی بیلگي کشف شوي دي دافغانستان د اسلامي عصر په تاریخ او ادبياتوكې دبلخ او گشتاسپه، زردشت او دقيقي، زردشتي دين او دبرزین مهر اومهر بر زین عبادت ځایونه، مزد پسنادپن، زردتشتی حکیمان رطبیبان، او همدارنگه دتوران او دتورانیانو دحملې کولو او په نتیجه کې يې زرتشت دوژلو موضوع په څو څو ځله راغلې ده اوداسې څوك نشته چې دنظم او یا نثر دلوستلو پر مهال يې دا نومونه اوريدلي نه وي له دي حرفونو څخه دلرغونو دو رو انعكاس له بوه عصره تربل عصره اوله بوه نسله تربل نسله په تکرار تر موږ رارسيدلي دي. موتي ټولو اوریدلي وو چې په بلخ او دباختر په سيمو کې يور شمبر عبادت خاپوته وو مگر هیچا ويلی نشول چی چیرته؟ نه أویا کاله دمخه به بو تاخابي وول يوه یادوه داسی خبتي چی ديوثاني الغباء حروف پرتي ليكل شوي وو ديو ليعلمي هځو ترڅنگ دلوي مذهبي عبادت ځاي آثشار دسره کوتل ترڅنګد غوندری کې خرگندي شوي، چې بيا وروسته دگیندلو په دوام سره لانوره هم خرگنده شوه چي دايو لوي عبادت خای و خکه چې ددې خای مرکز یا داور تانه له ايسرې او نور شواهد خه پرله پسې راڅرګند شول چې په پاي کې دغه عبادت. ځای تقريبا رتینی بنه غوره گره ایادغه اورتون با عبادت ځاي دپخوانی پاختري مزد يسنايي دين پوري چې عوام يې انش پرستي بولي كومي اريكي لري؟ دگوشاني دوري د پوشمير آثارو له مخی چي و یر شمیریی په کتیشکا پوری اره الري او دهغر مجسموله مخي چي دکوشانیانو د کورنی دغرو انخورونه پري جوږدي. څرگنديري چي دسره کوتل عبادت خاي په دویعي زبيدي پیری او په خانګړي توګه دمقتدرپاچا کنیشکا او دهغه یوتن وارث هوویشکاپورې اړه لري، پردغه ترتیب دزرتشت او دکنیشکا او هوویشکا د زماني ترمنخ زر با یو زر دوه سوه كال فاصله ده نوويلاي شو چې دادکوشانیانو عبادت چې دبغلان په سره کوتل کې دود و، سره له دي چي دباخشر دزرششتي عصر خاطري نري څرگنديږي خو هغه پو خانگری دبین و أوپه دي دین کي ډ پرو سلطنشي سپبخلنیاوو او پاکیزگی با زگولست دیناستاك، په لوره کچه پوخای والی او گلرون مؤندالی و دکاپیسا دپخوانیو کیسو نه پوه گیه چي چینائی گرخنده هیوا ن تسنگ هغه په اوومه مسيحي پیړی کي اوريدلي وه، نگل گاوه کله په چي کنیشکا په قهر شو تول خان به بي داور لمبه شوا برسیره پردی په دغه دوره کی به أور له سلطنتي قدرت خخه دجلا كوونگي علامي په توگه هم شمپرل کیده، لنه داچي كوم مزوای با عبادت ځاي چي په سره کوتل کی کشف شوی، ددي مزدلك شهرت دلوسو کوشانیانو پر دوره دویمه مسيحي پيړۍ کې دکنیشکا اوهویشکا پر وخت کې خپل اوج ته رسيدلي و. او د پوډول ځانگړي دین تمايندگي يې كوله. چي به آنش پرستی کی دکوشاني سلطنتی گورنی دپاکی اوپاگیزگی له پاره پو اخلاص موجود و چي ددي عبادت خاي په حساسو برخو کی دگوشانی شاهانو دمجسمو موجود بت پورتتي مفکوره نائیدوي

واون پرستو عبادت خای با سره گوتل چي په پخوانی نامه بي دبغلان داور پرتو عبادت خای بللی شو. دایو لوی او باعظمته خای وخکه یکولانگو یا بغلان چي يو لوی ولایت پر دغه نامه بې شهرت تر لاسه کری و ددي لوی با عظمته ومجلل عبادت خاي دهرکز ختيخ لوري نه پر غونی کي و وبسري زيني يي درلودې چې تقريبا ۷۰٫ پله پايې يې شمېرل شوي چې هر پته يي ۷ متره عرض درلود چې د بغلان دجلكی له خوا دغونډي په لور جوږي وي دخوشحالی په لوبو ملي ورخو کې به دبغلان اوسيدونكيو حتی دلريوسيمو خلکو هم دالمبي ليدلای شواي او دلمبو په منخ کی به دگوشاني پاجا کنيشكا مجسمي له پرو ليرو سیمو خخه خرگنديدي هغه لوى ډبرليك چې له نوموړي ځای څخه په لاس راغلي دکوشانيانو دعصر په یوناني رسم الخط لیکلی شوی او پردغه وبره دوه خله دگوشانی پاجا كنشة دنامه يادونه شوي ده او له دي خخه پوهيدلاي شوچی دغه مقتدر امپراطو دهیواد دمختلقو مذاهبو اوادیانو مرسته او ملاتر خپله دنده گنله، او ددي عبادت ځاې په جوړولو کې مستقیم دخیل و. کنیشکا دخپل بودایی ديانت په لرلو او دین نه به خانگری پاعلرنه بی عبادت خایونه ویر شکلی أو پرنمین کري وو دافغانستان په شمالي برخه کې بغولانګو، بغلان دخپل جغرافیاني پراخ مفهوم په لرلو د کوشانیانو دلومری فرهنگی مرگز حیشبت درلود. او دعلمي هخر په وجه دهري ورخې په ثیريدلو ددي سيمي دخاورو لاندي نوي شواهد راخرگندپږي او په افغانستان کی جی د کوشانی دوری بر دوه زره كلن تاریخ كومه پرده پرنه ده، و ورو ورو لري کيږي.