32

تاریخ وفات شهید بلخی از رودکی

از کتاب: تاریخ گویی به تعمیه در اشعار قدیم دری

ابو الحسن شهید بن حسین جهودانکی شاعر معاصر و مورد اعتقاد و ارادت رودکی بود چنانچه گوید: 

شاعر شهید و شهره فر الاوی 

و آن دیگران ، بجمله همه راوی 

وفات این شاعر حکیم و استاد را بقول واحد شاهد صادق به سال ۳۲۵ ضبط کرده اند ولی دلیلی براین تاریخ وفات نیاورده اند. در حالیکه در دوبیت رسای او که سروده رود کیست عین ماده همین تاریخ به تعمیت و اشارات مجمل ادا شده که تاکنون کسی ملتفت نبوده و به این مطلب تصریح و اشاره نکرده اند. رودکی در مرشیت شهید گفت 

کاروان شهید رفت از پیش 

زان ما رفته گیر و می اندیش 

از شما رد و چشم یکتن کم 

و زشما رخرد هزاران بیش 

این دو بیت ظاهراً سر ثیتی بیش نیست که در رستایش مقام والای شهید از کلام شاعری مانند رودی باقیمانده. ولی من از همین دو بیت تاریخ وفاتش در چنین بر آورده ام: 

در بیت اول گوید: کاروان شهید رفت از پیش. مه در پن مصراع کلمۀ شهید را از اصول مقومه قرار داده است و به اشارت تسهیلی گوید از شمار (دو) یک تن کم گردد. یعنی از دو حرف ( دو) حرف نخستین آن (د) کم گردد تا ارزش ابجدی حرف باقیمانده (و) = ۶ با عدد شهید (۳۱۹) بیش گردد که مجموعۀ آن۳۲۵ ه ق مطابق قول شاهد صادق  باشد.

 اگر چنین هنری را درین قطعه شعر رودکی بپذیریم باید این قدیم‌ترین نمونه تعمیت تاریخ وفات سرایی در ادبیات دری باشد که بعد از این مرثیت خود رودکی را با تاریخ وفاتش (۳۲۹ ه-ق)در قطعه منقول از المعجم شمس قیس رازی در دست داریم.