مدخل
تاریخ پشتو در اوائل ظهور اسلام، پوشیده و مبهم بود، در حدود سال 1320 ش چون به کشف و نثر کتاب (پته خزانه) موفق آمدن، این تاریکی کمی روشن گردید، و این کتاب نفیس اشعاری را از یکنفر حکمدار سوری امیر کروز جهان پهلوان حدود ۱۳۹ ه بدست ما داد.
چون این امیر کرور جهان از اجداد شاهنشاهان بزرگ غور بوده، و باستناد مأخذ قدیمی که در پته خزانه شرح داده شده، وی سراینده یک شعر حماسی بسیار قوی و گرانبهائی است بنابران طوریکه در مباحث نخستین جلد دوم تاریخ ادبیات پشتو به تفصیل نگاشته ام زبان پشتو در اوائل خروج اسلام، در غور خراسان، زبان ادب و در بار بوده، که بعد ها در عصر سلاطین بزرگ غور، قصاید و اشعار شیوائی دران باقی مانده است.
تاکنون معلومات ما راجع بادی قدیم پستو، منحصر به پستهای موءلفان پته خزانه و تذکره ء سلیمان ماکو ۱۱۲ ه بود، که ز روی آن چندین نفر گویندگان قدیم پشتو را در دودمان‌های لودی و سوری و سربند و بیتنی و غرغشت می شناختیم. ولی اکنون خوشبختا به کشف یک بیت دیگر پشتو نیز موءفق آمدم، که اینک آنرا درین کتاب به خوانندگان ارجمند، با شواهد تاریخی و ادبی تقدیم میدارم.
این یک بیت نیز از آثار قدیمتر پشتو مقارن قرون نخستین ظهور اسلام است، که ضمنا بسا از وقایع مجهول تاریخ نیز از آن انکشاف می شود، و یک خانوادۀ گم شدۀ شاهان غزنه را بما می شناساند، که تاکنون تاریخ، ما دران باره‌بکلی خاموش بوده، و حتی پژوهند گان جستجو کنندگان تاریخ، نامی از آن نشنیده و ذکری ازیشان نکرده اند.
من درین کتاب کوچک سعی خواهم کرد، که با تطبیق شواهد تاریخی این بیت پشتو را خانوادۀ لویکان غزنه، نخستین بار بشما معرفی دارم، و دلایلی که در بارۀ سراغهای قدیم پشتو در کتیبه های بغلان و روزگان قندهار دارم، به تفصیل بنویسم.
امیدوارم این کوشش جدید من در انکشاف تاریخ ادب پشتو و روشن ساختن برخی از مسائل مکتوم تاریخ، سودمند بار آید، و جوانان افغان را سند قدیم اصالت زبان بدست دهد. و روزنۀ کوچکی را بروی کسانی که در آینده بر اساس علمی درین زبان تحقیقات خواهند کرد بکشاید.
این کتاب کوچک را من عالم فراق و آوارگی، به جوانان دانش دوست وطن اهداء میکنم، و چشم دارم، که در راه تحقیق زبان و ادب پشتو مساعی خود را دوام دهند، و این شاخچۀ نو رسیده را درختی تنومند و مثمر بار آورند.
گمان مبرکه بپایان رسید کار مغان هزار بادۀ ناخورده در رگ تامین
دور افتاده: عبدالحی حبیبی افغانی
کراچی-اگست۱۹۶۰