معاهدات میران سندهـ با دولت هند برطانوی
معاهده با میر غلام علی خان تالپور
روابط تجارتی کمپنی هند شرقی از عهد حکمرانان کلهوره بحکم غلام شاه کلهوره در ۱۷۵۸ ع قایم شده و چند تجارت خانۀ انگلیسی در تته و شاه بندر موجود بود، و همین روابط را حکمرانان نخستین دودمان تالپوران نیز مستحکم داشتند، و سوداگران کمپنی ایست اندیا ازان منافع فراوان بدست آوردند. چون توسیع تفود سوداگران انگلیسی در سند نقیض منافع سلطنت شاه زمان ابدالی بود، بنابران شاه زمان بمیران سندهـ قطع روابط مذکوره را امر داد، تا از بسط نفوذ انگلیسی در سندهـ جلو گیری کرده باشد (۱)
چون میر غلام علی خان تالپور بر مسند حکمرانی حیدر آباد نشست، در سنه ۱۹۰۳ ع نمایندۀ خود را به بمبئی فرستاد، تا باز سوداگران انگلیسی را به سندهـ بیاورد، ولی حکمران بمبئی تاوان خسارتهای سابقه را خواست. چون درین اوقات فعالیت سیاسی انگلیس بسبب حملۀ محتمله ناپلیون و روابط او با دربار شاه زمان افغان، در ممالک غربی هندوستان برای حفاظت هند زیادتر گشت، بنابران کپتان دیوت ستن را به حیدر آباد بدربار میر غلام علی خان فرستادند، مشار الیه این معاهده را با میر مذکور نمود:
1- هر دو حکومت تعهد میکنند که با هم دوست بوده، و دوست یکی را دوست دیگر بشناسند و مخالف یکی طرف را مخالف طرف
------------------------------------
(۱)معاهدات انگلیسی با روسای هند ج ۷ ص ۲.
دیگر هم بدانند، و این عهد همواره دوام خواهد داشت.
۲-عند الضروة هر دو حکومت با همدیگر معاونت لشکری هم خواهند نمود.
۳-مخالف یکی از حکومتین در خاک حکومت دیگر، بطور پناهنده قبول نخواهد شد.
۴-اگریکی از مامورین حکومت سندهـ در یکی از بنادر حکومت ایست اندیا کمپنی سامان جنگ را خریدنی باشد، درین راه حکومت کمپنی با او معاونت خواهد کرد، بشرطیکه قیمت اسلحه را نقد ادا کند.
۵-یکی نفر کارمند سرکار کمپنی، بدربار سندهـ برای استحکام روابط دوستی و خیر خواهی خواهد بود.
۶-دعوی تاوان که سابقا بین حکومتین موجود بود. بکلی منسوخ است.
۷- تنها در شهر تته یکی تجارتخانه انگلیسی مانند عهد کلهوره خواهد بود. و این تعهد نامه همواره بفضل آلهی استوار خواهد ماند (۲۴ جولائی ۱۸۰۸ غره جمادی الثانیه ۱۲۲۳ هـ) (۱)
(ترجمه از اردو)
(۲)
معاهدۀ میران سندهـ با ن، هـ سمتهـ ۲۲ اگست ۱۸۰۹ ع
۱-بین حکومت انگلیسی و حکومت میران سندهـ میر غلام علی ، میر کرم علی و میر مراد علی همواره دوستی استوار خواهد بود
۲-بین هر دو حکومت ابدا دشمنی روی نخواهد داد
-------------------------------------
(۱)ترجمه از کتاب مذکور ج ۷ ص ۴.
۳-همواره و کلای حکومتین انگلیس و حکومت سندهـ بدربار یکدیگر متقابلا مقرر خواهند شد.
۴- حکومت سندهـ سکونت و آبادی مردم فرنچ را در خاک خود اجازت نخواهد داد. (۱)
تحریر ۱۰ رجب المرجب ۱۲۲۴ مطابق ۲۱ اگست ۱۸۰۹ ع
(ترجمه متن انگلیسی )
(۳)
عهد نامۀ میران سندهـ با الفنستن
۹نومبر ۱۸۲۰ ع
بغرض استحکام مراتب دوستی و مودت، حکومتین انگلیسی و حکومت سندهـ موافقت کرده و میر اسمعیل شاه از طرف سرکار سندهـ و انریبل گورنر بمبئی از طرف سرکار انگلیسی با اخیتارات تامه گماشته
--------------------------------------
(۱)سیاست انگلیسی در سندهـ (انگلیسی) از کهیرا طبع لاهور ۱۹۴۱ ع ص ۶۶ و معاهدات اردو ص ۳۷ ج ۷ موهن لال ۲-۶۶
(۲) سیاسیت
شدند و بر مواد ذیل موافقه نمودند:
۱-بین سرکار انگلیسی و میر کرم علی و میر مراد علی هموراه روابط دوستی استوار خواهد بود.
۲-تقرر وکلای حکومتین بدربار یکدیگر متقابلا برقرار خواهد ماند.
۳-میران سندهـ در خاک خود هیچکس را زا اهل اروپا و امریکا اجازت قیام نخواهند داد. و اگر یکی از رعایای طرفین در خاک طرف مقابل با اطاعت و رویۀ نیکو سکنت کند مجاز خواهد بود. ولی اگر شخص مذکور مجرم و سرکش باشد، حکومت همان خاک حق دارد، که اورا بگیرد، و یا سزا دهد، و یا از خاک خویش اورا بکشد.
۴-میران سندهـ همواره از غارتگریهای قبیلۀ کهوسه و غیره در داخل سرحدات خود جلو گیری خواهند کرد، و ایشان را نخواهد گذاشت که بر خاک حکومت انگلیسی تجاوز نمایند (۱).
تحریر ۹ نومبر ۱۸۲۰ ع (مهر ایست اندیا کمپنی ) امضای: م ، الفنستین (ترجمه از متن انگلیسی )
واضح باد: که این عهد نامه بین من میر اسمعیل شاه وکیل میر کرم علی خان رکن الدوله و میر شاه مراد علی خان امیر الدوله و مستر الفنستن صاحب گورنر بمبئی بروز پنجشبنه ماه صفر ۱۲۳۶هـ قرار یافت، و انشاءلله تعالی از ان مخالفتی نخواهد شد (مهر اسمعیل شاه).
این معاهده را حکومت عالیه هند بتاریخ ۱۰ فروری ۱۸۲۱ توثیق کرده است (۲).
----------------------------------------------------
(۱)معاهدات ۳۸ج ۷ سیاست ۶۷ موهن لال ۲-۶۷
(۲)معاهدات اردو ۷-۳۸ ببعد، سیاست انگلیس در سندهـ۶۷
(۴)
معاهدۀ مودت و صلح با میر خیرپور ۴- اپریل ۱۸۳۲ع این معاهده بین ایست اندیا کمپنی و میر رستم خان تالپور حکمران خیرپور بوسیله لفتننت کرنل هنری پاتنجر بتاریخ ۲ ذیقعده ۱۲۴۷ هـ ۴ اپریل ۱۸۳۲ ع منعقد گردیده و بتاریخ ۱۹ جون ۱۸۳۲ ع در شمله از طرف لارد بنتنک گورنر جنرال تصدیق شده است:
۱-بین حکومتین همواره دوستی خواهد بود
۲-طرفین متعاقدین متقابلا اقرار میکنند، که نسلا بعد نسل تمامیت و اقتدار یکدیگر را اخلال نکنند.
۳-بخواهش حکومت انگلیس سرکار خیرپور رفت و آمد سوداگران هند و استعمال راههای دریای سندهـ و دیگر راههای بری سندهـ را با شرایطیکه سرکار حیدر آباد و میر مراد علیخان تالپور پذیرفته اند اجازت میدهد.
۴-سرکار خیور موافقت دارد، که بموجب یک فهرست تحریری، محصولات عادلانه را از تمام موادیکه بدین خاک آورده می شود، بموجب همین معاهده بگیرد، و از اعتراف مینماید که تاجران را در جریان مماملات تجارتی ابدا مزاحمتی ننماید (۱).
(مهر کمپنی ایست اندیا و امضای دبلیو، سی بنتک و مهر گورنر جنرل ).
(ترجمه از انگلیسی و اردو)
(۵)
معاهده مراد علی خان تالپور با هنری پاتنجر ۲۰ اپریل ۱۸۳۲ ع این معاهده در حیدرآباد بتاریخ ۱۸ ذیقعده ۱۲۴۷ هـ=۲۰ اپریل
-----------------------------------------------------
(۱)معاهدات ۷-۴۰ سیاست ۶۷ موهن لال ۲-۶۸
۱۸۳۲ ع بین لفتننت کرنل پاتنجر نمایندۀ انگلیسی و میر مراد علی خان تالپور امضا شده، و بتاریخ ۱۹ جون ۱۸۳۲ ع در شمله از طرف لارد بنتنک گورنر جنرال هند توثیق شده است:
۱-روابط مؤدت حکومتین که در معاهدات سابقه بر قرار گردیده باهمدیگر همواره دوام خواهد کرد. اما اکنون بوساطت لفتننت کرنل پاتنجر ایلچی مواد مفیدۀ دیگر نیز دران شامل کرده میشود، تا روابط استوار و یگانگی نزدیک بین حکومتین خوبتر دوام کرده و با خاندان و اخلاف میر کرم علی خان نسلا بعد نسل بر قرار ماند.(۱)
(مهر کمپنی و امضای دبلیو، سی بنتنک و مهر گورنر جنرال)
(ترجمه از متن انگلیسی و اردو)
(۶)
ضمایم معاهدۀ نمبر (۵) سابق الذکرپ
این ضمایم معاهده در معاهدات اردو (۷-۲۲) و سیاست انگلیس در سندهـ ص ۶۹ باردو و انگلیسی مندرج است. ولی در کتب خانۀ جناب سید حسام الدین راشدی (گراچی) نقل یک بیاض معاهدات فارسی موجود است که از یک نسخۀ قدیم مملو که میرزا غلام رسول ساکن تندو آغا اسمعیل شاه نقل گرفته اند. چون آغا اسمعیل شاه سفیر میران مذکور بود، متون فارسی مذکور قابل اعتماد است. ولی چون در حین استنساخ بدست کاتبان مسخ شده، بنابران ما نواقص آنرا از
--------------------------------------------------
(۱)معاهدات ۷-۴۲، سیاست ۶۹ ، موهن لال ۲-۷۰.
متن انگلیسی و ترجمه اردو تکمیل کرده، و عین آنرا با نشای مروج همان عصر می آوریم، تا عین متون فارسی مذکور محفوظ گردد: " وثیقه تکملۀ عهد نامۀ مرقومه بیست و دویم اپریل ۱۸۳۲ فی مابین سرکار عظمت مدار کمپنی انگریز بهادر، و سرکار با عز و اقتدار حیدر آباد سندهـ مورخه ۲۲ اپریل سنه مذکوره.
از انجا که این وثیقه مشروط صرف برای استکمال بعض مراتب مندرجۀ عهد نامه مشیده مستحکمه مرقومه بستم اپریل ۱۸۳۲ عیسوی فی مابین سرکار گردون وقار کمپنی انگریز بهادر، و سرکار رفیع المقدار معلی جایگاه میر مراد علی خانصاحب تالپرف بتاریخ ۲۲ اپریل سنۀ مذکور متضمن سه اقلام تحریر یافته بود، لهذا بر سبیل دلیل اقبال همان شرایط استکمال و افلام مشروط انضمام ، بلا زیادتی و نقصان بعبارت فارسی و انگریزی، برین قرطاس و ثاقت بنیان، نقش ارتسام یافته، بتاریخ نوزدهم جون ۱۸۳۲ عیسوی مطابق ۱۹ شهر محرم الحرام ۱۲۴۸ هجری به مهر و دستخط نواب مستطاب معلی القاب مشیر خاص حضور فیض معمور پادشاه کیوان بارگاه انگلستان ناظم اعظم ممالک محروسۀ سرکار کمپنی انگریز بهادر متعله کشور هند لارد ولیم کوندش بنتنک گورنر جنرل بهادر بمقام کوه شمله مرتب و مکمل گردید:
قلم اول
چونکه در عهد نامه مستدامیه در قلم پنجم مذاکره گردید، گه فهرست زکات و محصولات عالیجاه میر صاحب از دست کار پردازان خود نویسانیده بسرکار جهان مدار انگریز بهادر خواهند داد، و پس کار پردازان سرکار عالی اقتدار انگریز که در تجارت محاوره میدارند ملاحظه خواهند نمود، اگر موافق قانون درست ووواجبی در نظر شان خواهد آمد، بموجب فهرست مزبوره بعمل آورده خواهد شد، و مدام و مستدام پایدار خواهد ماند. اگر چیزی مضاعف خواهد بود، پس لازم که بموجب نوشتجات سرکار موصوف، بمعرفت عالی جناب پاتنجر صاحب دران فهرست تخفیف خواهند فرمود.
قلم دوم
اظهر من الشمس است که تدارک تنبیه و گوشمالی و تجویز استیصال و بیخ کنی دزدان پارکر و تهل و غیره از یک سرکار نمی شود. چون گوشمالی و تنبیه نمودن بدزدان مذکور بر سر کارین علیین موصوفین جهت امن و آسودگی رعایای ملک خود، و محافظت اوشان لازم وواجب است، بنابران در تحریر می آید: که در هنگام شروع موسم بر شگال چونکه از طرف سرکار میر صاحب آگاهی و اطلاع داده شود، تا سرکار رفیع المقدار انگریز بهادرو سرکار ابهت مدار سندهـ و سرکار دولت آثار راجۀ حودهـ پور، و هر سه سرکارات موصوفین باهم متفق گردیده، و در استیصال و بیخ کنی سارقان مذکور خواهند کوشید.
قلم سوم
سرکار گردون وقار عالی اقتدار کمپنی بهادر و سرکار رفیع المقدار یعنی عالیجاه میر رستم خان در عهد نامه این طور مضمون نویسانیده اند، که در باب جاری شدن راه دریا، هر چه که در بلدۀ حیدر آباد خجسته بنیاد، در سرکار میر مراد علی خان صاحب قبول خواهند فرمود قبول دارم.
بنا بران نقول عهد نامه از طرف سرکار ابهت مدار حیدر آباد و سر کار بلند اقتدار انگریز بهادر، در پیش عالیجاه میر رستم خان باید فرستاد، که بدل جمعی بر همان نقول نظر کرده بدان موجب بعمل آورند فقظ (۱)
ضمیمۀ دیگر تجارتی
وثیقه تکملۀ عهد نامه بنابر آمد و رفت تجاران و بیوپاریان از راه دریای ممالک سندهـ در میان سرکار عظمت مدار کمپنی انگریز بهادر و سرکار با عز و قار حیدر آباد سندهـ:(۲).
از انجا که در عهد نامۀ ضروریه وثیقۀ مشروط مستحکمه مرقومه بیستم اپریل ۱۸۳۲ عیسوی مطابق ۱۸ ذیقعده ۱۲۴۷ هجری در قلم اول باین مضمون ثبت است، که چون در عهد نامۀ مستدامیه در قلم پنجم مذاکره گردیده است، که فهرست زکات و محصولات میر صاحب از دست کار پردازان خود نویسانیده بسر کار جهان مدار انگریز بهادر خواهند داد، پس کار پردازان سرکار عالی اقتدار انگریز بهادر که در کار تجارت محاوره دارند ملاحظه خواهند نمود، اگر موافق قانون درست وواجبی در نظر شان خواهد آمد بموجب فهرست مذکور بعمل آورده خواهد شد، و دوام و مستدام پایدار خواهد ماند. اگر چیزی مضاعف خواهد بود، پس لازم که سرکار ابهت مدار سندهـ عالیجاه پاتنجر صاحب دران فهرست تخفیف خواهند فرمود. الحال بحسب مشروطه مرقومه و موافق عهد پیمان مسطوره سرکار جهان مدارس تجسس و تفحص فرانفرموده، همین صلاح صواب نمای، برای اجرای کار
-------------------------------------------------------------
(۱)برای متن انگلیسی این ضمیمه رک : موهن لال ۲-۷۳
(۲)برای متن انگلیسی ر ک : موهن لال ۲-۷۲
تجارت معین و مصمم فرموده اند که شرح داده می آید:
ضمیمه
چون دولت انگلیس تعهد کرده است که حکومت خیر پور را از شر هر گونه دشمنان موجوده و آینده نگاهدارد، و بر قلعهای این طرف و آن طرف دریای سندهـ تصرفی ننماید. بنابران میر رستم خان و اخلاف او اقرار میکنند که در اوقات جنگ اگر گورنر جنرل قلعۀ بهکر را برای حفط اسلحه و خزانه به تصرف خود آورد، میر خیر پور چیزی نخواهد گفت (۱)
تصدیق میر رستم خان امیر خیرپور و سر اسکندر برنس ایلچی گونرجنرل
۲۴ دسمبر ۱۸۳۸ع ۶ شوال ۱۲۵۴
اقرار نامه
یک اقرار نامه نیز از طرف اسکندر برنس ایلچی گورنر جنرل ضمیمۀ این عهد نامه است که با میر مبارک خان والی خیر پور امضا شده بدین مضمون:
سرکار ایست اندیا کمپنی اقرار مینماید که اراضی مقبوضۀ مالگذاری میر مبارک خان را حق او شمرده و بدان چشم طمع نخواهد دوخت، و نه در انتظام آن مداخله خواهد کرد.
------------------------------------------------
(۱)معاهدات ۷-۵۲ ببعد، سیاست سندهـ ۷۴ ببعد، موهن لال ۲- ۸۴ ببعد.
و نیز اقرار می شود که سر کار انگلیس با میر مبارک خان و اخلاف او همانقدر مراتب دوستی ر مراعات خواهد کرد، که بموجب عهد نامه با میر رستم خان مرعی میگردد (امضای برنس ۲۸ دسمبر ۱۸۳۸ غره شوال ۱۲۵۴ در خیر پور، و توثیق گورنر جنرل در لشکر گاه دنوله ۱۶ جنوری ۱۸۲۹ ) (ترجمه از اردو)
نوت : همین طور مضامین اقرار نامه به میر محمد خان و میر علی دادخان نیز بتاریخ مذکور داده شده است /(۱)