آغاز نثر فنی

‫در اواﺳﻂ ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ در ﺧﺮاﺳﺎن ﺣﺮﻛﺘﯽ در ﻧﺜﺮ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی ﺳﻨﺖ ﻗﺪﯾﻢ ﻛﺘﺐ آرﯾﺎﯾﯽ وﻧﯿﺰ ﻧﺜﺮ ﻓﻨﯽ ﻛﻪ در زﺑﺎن‬ ‫ﻋﺮب ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎﺑﻬﺎی ﻗﺪﯾﻢ اوﺳﺘﺎ وﭘﻬﻠﻮی وﻓﺮس ﻗﺪﯾﻢ ﻫﻢ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺠﻤﻠﻪ ﻫﺎی ‫ﻣﺼﻨﻮع وﻣﺴﺠﻊ ﺑﺮ ﻣﯿﺨﻮرﯾﻢ‪ ،‬در ﺧﺮاﺳﺎن اﯾﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﺳﺠﻊ ﭘﺮدازی از ﻃﺮف ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ﻫﺮوی ‫‪ ٤٨١ – ٣٩٦‬ﻫ ق ﺻﻮﻓﯽ وﻧﺜﺮ ﻧﮕﺎر وﺷﺎﻋﺮ وﻋﺎﻟﻢ ﻣﺸﻬﻮر ﺧﺮاﺳﺎن آﻏﺎز ﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺎﻟﯽ‪ ٩‬اورا ﺑﻌﺪ از ‪ ٤٨١‬ﻫ ﯾﻜﯽ از‬ ‫ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺑﻨﺎم ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورده وﻋﻼوه ﺑﺮﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮی ﺑﻨﺎم ﻛﺸﻒ اﻻﺳﺮار ﻫﻢ دارد ﻛﻪ آن را ﻣﯿﺒﺬی ﯾﻜﯽ ‫از ﺷﺎﮔﺮدان او ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﺗﺎﻟﯿﻒ ﻫﺎ در ﻋﺮﺑﯽ وﻓﺎرﺳﯽ ﻧﯿﺰ دارد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ﻧﺜﺮ روان وﺳﺎده ﻫﻢ ‫دارد وﻟﯽ درﺿﻤﻦ آن ﮔﺎﻫﯽ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎی ﻣﺼﻨﻮع وﻣﺴﺠﻊ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﻣﺜﻼ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺮ ﻫﻮا ﭘﺮی ﻣﮕﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ!‬

‫واﮔﺮ ﺑﺮ آب روی ﺧﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ!‬

‫دل ﺑﺪﺳﺖ آر ﺗﺎﻛﺴﯽ ﺑﺎﺷﯽ!‬

‫ﳕﻮﻧﻪ ﻧﺜﺮ روان و ﺳﺎده او اﯾﻦ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم ﮔﻔﺖ‪:‬ﻛﻪ ﭘﺪرﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻮاﳌﻈﻔﺮ ﺗﺮﻣﺰی ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻛﻪ ﻛﺴﯽ از ﺷﺒﻠﯽ‬

‫ﭘﺮﺳﯿﺪ ﻛﻪ ا ز دوﯾﺴﺖ درم ﭼﻨﺪ زﻛﻮة ﺑﺒﺎﯾﺪ داد؟ ﮔﻔﺖ آن ﺗﻮ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﯾﺎ آن ﺧﻮﯾﺶ؟ﮔﻔﺖ آن ﺗﻮ وآن ﻣﻦ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ ؟‬

‫ﮔﻔﺖ ﺗﺮا دوﯾﺴﺖ درم ﺑﻪ ﭘﻨﺞ درم ﺑﺒﺎﯾﺪ داد وﻣﺎ را ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ از دوﯾﺴﺖ درم دوﯾﺴﺖ درم و ﭘﻨﺞ درم ﺑﺒﺎﯾﺪ‬

‫داد‪.‬‬

‫از (ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ)

‫ﳕﻮﻧﻪء ﻧﺜﺮ ﻣﺴﺠﻊ او ‪:‬‬

‫اﻟﻬﯽ ﺗﺮا آن ﻛﺲ ﺑﯿﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺮا دﯾﺪ‬

‫و وی ﺗﺮا دﯾﺪ ﻛﻪ دو ﮔﯿﺘﯽ وﯾﺮا ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬

‫وﺗﺮا او دﯾﺪ ﻛﻪ ﻧﺎدﯾﺪه ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ‬

‫ﭘﺲ از ان ﺗﺮا ﻧﺪﯾﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﱳ دﯾﺪ‬

‫دﯾﺪار ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ودل در او ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬

‫دﯾﺪار اﯾﻦ اﺳﺖ و درازﻧﺎی ﺑﺒﺮﯾﺪ‬

‫ﭼﺸﻢ ﻏﺮﯾﻖ از ﭘﺮی آب ﻧﺪﯾﺪ‬

‫آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﺗﺮ ا ﺑﯿﻚ دﯾﺪه دﯾﺪ ﭼﻪ دﯾﺪ؟‬

‫و او ﺗﺮا دﯾﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ او در دﯾﺪار ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬

‫و زﻧﮕﺮﯾﺴﱳ او ﺑﺎز آﻣﺪ ﻛﻪ ﺗﺮا ﺑﺨﻮد دﯾﺪ‬

‫ﻣﺴﻜﯿﻦ او ﻛﻪ ﺗﺮا دﯾﺪ وﻧﺪﯾﺪ‬

‫ﺗﺮا ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺴﺖ دﯾﺪ‬

‫ﺑﺨﻮد دﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﺟُﺴﺖ ﻧﺪﯾﺪ‬

‫ﺑﻬﺮه ﺧﻮد دﯾﺪ‬

‫ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ راﺿﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ دﯾﺪ‬

‫ﻋﺎرف ﺧﻮد را ﮔﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺮا دﯾﺪ‬

‫دﯾﺪار آن اﺳﺖ ودراز ﻧﺎی ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬

(ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺼﻮﻓﯿﻪ ‪(٤٣‬‬