الفبای زبان کوشانی

تاجائیکه ازین کتیبه ظاهر میشود ، الفبای زبان کوشانی دارای اصوات ذیل بوده که شکل هر صوت مکابق الفبای شکسته یونانی نوشته میشود و شرح هر یکی در سطور ما بعد به ترتیب نمبر حروف آمده است. امکان دارد که برخی اصوات این زبان در این کتیبه نیامده و کلماتی که دران استعمال شوند در متن کتیبه نباشند. اما آنچه ازین کتیبه ظاهر می شود ، چنین است :

١- بجای الف فارس A و گاهی بجای فتحه آمده ، ولی برای صوت (آ) شکلی علاحده ندارد ، و بنابران فرق الف وفتحه و (آ) دشوار است.

۲- بجای (ب)B  عمین هین صوت کنونی است مانند کلمه آب.

۳- بجای (پ)P  عین همین صوت کنونی است مانند کلمه بوهر (پور،پسر)

۴- بجای (ف)F  این صوت در پشتوی کنونی نیست و بجای آن(پ) گویند ۵- بجای (ت) -T مانند کلمه نیست.

۶- بجای (ته ث) - TH صوتیست که با واز (څ) پښتو نزد یکی دارد بجای (خ) KH در فارسی گاهی به (ک) تبدیل شده.

۸- بجای (د)D  در اواخر برخی از کلمات کوشا نی هم بوده که در فارسی و  پښتو یا حذف و یا به (هـ) خفی تبدیل شده .

۹- بجای (ر) -Rعین همین صوت کنونی است مانند کلمه کرد.

۱۰- بجای(ز) Z  در فارسی گاهی به (ژ) تبدیل شده . ولی درین کتیبه شکل ( ژ ) و (ج) علیحده بنظر نمی آید ، و ممکن است از بین سه صوت فقط (ز) را داشته است .

۱۱۔ بجای(س) S-C -که در فار سی گاهی به زـ چ و در پښتو به (څ) و گاهی به (ز) تبدیل شده

۱۲- بجای (ش) SH این شکل د را صل الفبای یونانی نبود برای (ش) کوشانی ایجاد کرده اند . در اوستا هـم صوت (ش) بود و در پښتو هم علاحده موجود است.

۱۳-  بجای (ښ)SHKH(؟) صوت ښ پښتو را به ش + خ) که صوت جامع این دو صدا بوده و انموده اند ، وظاهر است که در کوشانی آنرا بطور (ښ) کندها را ادا میکردند ، و تنها صوت (خ) نبود ، والا آنرا باید تنها به شکل (خ =X) می نوشتند چون همین صوت شین مشدد در اوستا هم بود ، و در سنسکریت اضا فی کنونی است، بنابرآن  گفت که این صوت در افغانستان سابقه تاریخی دارد ، وصحت ادای آن بین آواز 

(ش و خ) است

۱۴- بجا ى (ک) K عین همین صوت کنونی است مانند کلمه کند

۱۵- بجای (گ) G مانند کلمه برگ ( عظیم ) که این حرف در حالت اتصافی و تفخیمی در فارسی و پشتو به (ک) تبدیل شده.

۱۶- بجای (نگ)N G  که در آخر برخی کلمات کوشانی دیده می شود.

۱۷- بجای (ل) L درفارسی و پشتو به ( د - ر) هم تبدیل شده در برخی کلمات.

۲۸ فاصله بین دو کلمه که در تمام کتیبه بصدها بار در بین کلمات تکرار شد هو شرح آن در سطور بعد داده شود. می از حروف و علائمی که در کتیبه دیده می شوند ، معلوم است که زبان کوشانی از نظر تشا به اصوات در جملة السنة غربی آریائی بوده ، زیرا اصوات خاص السنه شرقی (هندی) مانند ( ت - ر - د - ن ) دران بنظر نمی آیند. اگر حدود فاصل السنه و لهجات شرقی و غربی آریانی را اباسین ۱۸

۱۸- بجای (م) - M بصورت مفرد ضمیر ملکیت است که گاهی بین فواصل (O) آمده و گاهی با کلمه دیگر چسپیده.

۱۹- بجای(ن)N  عین نون کنونی است.

۲۰- بجای (و)  Wو او مضموم معروف غالبا در اوایل کلمات.

۲۱- بجای (و)- O واو خفيف.

۲۲- بجای (هـ) H این شکل خاص او پیلون که در یونانی نبود ، در کوشانی برای H تخصیص شده بود.

۲۳- بجای(ی) E یای ثقیل معروف.

۲۴- بجای (ی) E یای خفیف.

۲۵- فتحه A.

٢۶ - ضمه O.

۲۷- کسره I این حرف گاهی برای کره در بین کلمات آمده، اما اگر بعد از فاصله O نوشته شده باشد بجای کسرۀ اضافی کنونی است، که در رسم الخط دری نیز گاهی (ی) باید بجای کسرۂ اضافی در کتب قدیم خطی بنظر می آید، و اکنون شکل (ی) کو چک شده و بالای برخی از کلمات مختوم

به (هـ) بشكل همزه گذاشته میشود مانند تخته ی سیاه ، که اکنون تختۀ سیاه مینویسند.

۲۸- فاصله بین دو O کلمه که در تمام کتیبه به صد ها بار در بین کلمات تکرار شده و شرح ان در سطور بعد داده میشود. از حروف و علائمی که در کتیبه دیده میشوند، معلوم است که زبان کوشانی از نظر تشابه اصوات در جملۀ السنۀ غربی اریائی بوده زیرا اصوات خاص السنۀ شرقی 

( هندی ) مانند ( ټ -ر- ډ - ڼ)  در آن بنظر نمی ایند. اگر حدود فاصل السنه لهجات شرقی و غربی اریائی را اباسین ( دریا سند ) و هلمند، بشماریم ، پس بین این دو مجرای عظیم آیزو گلاسی بوجود می آید ، که در آن پښتو گفته می شود و این زبان با برخی لهجات دیگر دره های بدخشان و اورمری و پشه یی و نورستانی جامع اصوات لهجات شرقی و غربیست.

در این کتیبه اصوات كثير الاستعمال فارسی و پښتو ( ج - چ - ژ - غ ) نیز دیده نمیشوند، و معلوم نیست که این اصوات در اصل زبان تخاری نبوده اند، یا اینکه درین ۱۶۰ کلمه این کتیبه ۲۵ سطری موقع استعما ل کلماتی نیامده که در آن این حروف واصوات وجود داشته باشد بهر صورت : تا وقتی که اسناد دیگر این زبان را بدست نیاریم، علی العجاله از روی همین کتیبه اصوات الفبای آنرا اقراریکه در بالا شرح رفت تعيين وتحدید کرده می توانیم .