32

احمد بن سعيد اللودي د (اخباراللودي) ليكونكى

د افغانستان د پښتنو د تاریخ نومورکي مؤرخین

 دا مؤرخ له هغو خلکو څخه دی چي تر پټي خزاني دمخه مو نه پېژاند،نه یي کتاب راته معلوم ؤ.

 محمد هوتک ليکلي دي چي کامران خان په (۱۰۳۸ هـ) خپل کتاب کلید کامراني وكيښ او په دغه کتاب کي يې د احمد لودي له كتابه د ملتان د لودي پاچهانو احوال نقل کړ، احمد د سعید لودی زوی په (۶۸۶ هـ) یو کتاب کښلی ؤ چی نوم یې و (اعلام اللوذعى في اخبار اللودي) د محمد هوتک په قول دغه کتاب د کامران خان په لاس کي ؤ او په کلید کامراني کي يې نقل ځني کړی دی. 

د محمد هوتک له بیانه چي د کلید کامراني په ذریعه يې له اخبار اللودي څخه نقل کړی دی داسي ښکاري چي احمد بن سعيد خپل کتاب د پښتنو پخوانو لودي پاچهانو پر احوال لیکلی دی، دغه کورنۍ د پښتنو مشهور پاچهان دي چي د الپتگین او سبکتگین له وخته (۳۵۱  ۳۶۰ هـ) يې پر ملتان پاچهي کوله، لومړی پاچا يې شيخ حميد لودي ؤ چي تر ده وروسته د ده زوی پاچهي کړله، د سلطان محمود په عصر کي له (۳۹۰ تر ۴۰۱ هـ) چي ملتان يې نيو، د نصر زوی ابو الفتح له دغي کورنۍ څخه پاچا ؤ، پټه خزانه په لوړو حوالو بل سړی هم له دغي کورنۍ څخه راښيي چي شېخ رضي نومېده او د شیخ حمید وراره ؤ، د شېخ حمید د زوی نوم متاخرو مؤرخينو (نصیر) کښلی ددی مگر د گردیزي زين الاخبار نصر بله (ي) راوړی دی، په پټه خزانه کي هم دغه نوم د کلید کامراني او اخبار اللودي په حواله نصر کښل سوی دی، له دې څخه معلوميږي چي اخبار اللودي هم لکه گرديزي موثق کتاب ؤ محمد قاسم فرشته لومړی مؤرخ دی چي د شيخ حمید لودي کورنۍ پښتانه بولي او د دوی جگړې له سلطان محمود سره ليكي. وروستني مؤرخين لكه شېر محمد او حیات خان او انگریز مليسون هم د فرشته له قوله سره سم دغه کورنۍ پښتانه گڼي، پخواني مؤرخين د دوی له قومیته څه نه وايي، مثلاً گردیزی  او بن اثیر  او ابن خلدون  ټوله د سلطان محمود او د دوی جگړې او د دغي کورنۍ د الحاد کيسې ذکر کوي خو داسي نه وايي چي دوی څوک وو پښتانه وو که یه؟ د اوسنۍ زمانې محقق لیکوال علامه سید سلیمان ندوي هندي ليکي چي : د دې کورنۍ په پښتنواله کي شک دی، ځکه چي محمد قاسم فرشته دوى بې له کمه سنده پښتانه گڼلي دي، خو دوی اصلاً عرب او د جلم بن شيبان عربي نژاد حكمدار له نسله دي چي تر (۳۴۰هـ) وروسته د ملتان لومړي قرمطي پاچا دى، د پټي خزانې تر انکشاف دمخه يقيناً د دې کورنۍ په افغانيت کي اختلاف وو، ځکه چي فرشته هم خپل سند نه دی ښوولی، او لکه علامه سید سلیمان ندوي چي لیکي د دوی نومونه هم... عربي دي، مگر دغه تاریخي اشتباه د پټي خزانې له ليدلو څخه هیسته کیږي، ځکه دا کتاب د اخبار اللودي په حواله د دغي کورنۍ د دوو تنو نصر او رضي پښتو اشعار رانقل کوي او دا ثابتوي چي دوی پښتانه او ژبه يې هم پښتو وه او اخبار اللودي د دې مشهوري کورنۍ تاریخ ؤ چي متاسفانه اوس ورک دی، او که پټه خزانه نه وای پیدا سوې دغه تاریخی حقایق به هم مکتوم پاته وو او د ملتان لودي کورنۍ به عربي کېدله.