پروتوکول نهائی ۱۸۸۷ م

پروتوکول نهائی ۱۸۸۷م

حکومت سالسبری دیری نپائید و در اواخر نومبر باز گلیدستون بر کرسی صدارت عظمی نشست ولی در جولائی ۱۸۸۶م باز از سالسبری شکست خورد و درین دورۀ ثانوی سالسبری بود که مسئله سرحدات شمالی افغانستان بر اساس پروتوکول فوق بکلی حل و فصل گردید.

برای تحدید سرحدات از طرف بریتانیه کلنل رجوی Ridgeway بجای سر لمسدن مقرر شد، زیرا روابط لمسدن با حکومت مرکزی خوب نبود و چون لمسدن حین واقعه پنجده اعلان جنگ داده بود او را از آنجا پس خواستند.1 اما از طرف روسیه کلنل کوهل برگ Kuhlberg بعد از جنرال زیلینوی مقرر گردید و این کمسیون مختلط در اواخر ۱۸۸۵م در حوزۀ هری رود بکار آغاز نموده و تا موسم گرمای آینده دوام داد (که تفصیل این تحدید سرحدی در اوراق پارلمانی بریتانیه ۱۸۸۷م مربوط آسیای میانه نمبر ۲ موجود است) و درینوقت به خواجه صالح واقع کنار آمو رسیدند، ولی چون بین کمشنران . مربوطه در باره موقع پیوستگی خط مرزی تا دریای آمو اختلاف نظر فاحشی موجود بود، بنا بران حکومتین آنها را باز خواستند، تا بر اساس معلوماتیکه فراهم آورده اند به وسیله مذاکرات مستقیم مسئله را حل نمایند.2 به هر حال اختلاف رفع شد و به تاریخ ۲۲ جولائی ۱۸۸۷ پروتوکول نهائی در پترسبرگ از طرف کلنل رجوی و م ، زینویف Zinovieff رئیس شعبۀ آسیائی وزارت خارجه روسیه به امضا رسید ( که متن آن در اوراق پارلمانی ۱۸۸۷م LX III مربوط آسیای میانه نمبر ۱ موجود است) و مبادلۀ نوتهای مربوطه به تاريخ ۳ اگست ۱۸۸۷ بعمل آمد3.و ما ترجمه آنرا از روی متنیکه هملتون در (ص ۵۱۶) کتاب افغانستان داده ذیلاً می آوریم:

سنت پترسبرگ ۱۰ جولائی ۱۸۸۷م

۱- سرحداتیکه بین ستون نمبر ۱ و ۱۹ و بین ستون ۳۶ و ۶۳ افتاده اند بطور نهائی تحدید شده است و علایم مثلثی که بر خطوط سرحدی نشانی شده، و بین ستون نمبر ۱۹ و ۳۶ را شامل است نیز تحدید نهائی شمرده میشود ولی توضیح این حصص سرحد مانند حصۀ شرقی ستون ۶۵ بعد از نشانه گذاری خواهد شد.

اجمال ستون هائی که ضمیمۀ پروتوکول نمبر ۱۵ مورخه ۱/۱۳ ستمبر ۱۸۸۶م ،بوده از ستون ۱ تا ۱۹ و از ستون ۳۹ تا ۶۵ صحیح و نهائی شمرده میشود، ولی تکمیل آن بعد از ایصال اجمال ستون ۲۰ تا ۳۵ و مناطق شرقی ستون نمبر ۶۵ کرده خواهد شد.

۲- بعد از ستون نمبر ۱۹ خط سرحدی مستقیماً به قلۀ کوهی میرسد، که در نقشۀ نمبر ا مارک ۲۷۴۰ دارد، و ضمیمۀ پروتوکول حاضر است.

جائیکه باید ستون نمبر ۲۰ نصب شود ، بر قاعده مثلث قره تپه عرض ۳۵ درجه ۷ دقیقه ۴۹ ثانیه و طول ۶۲ درجه و ۱۵ دقیقه و ۱۷ ثانیه واقع است و پیشتر ازان خط سرحدی بر بلندیهای کوه ها میرود، و تا به ملتقای کشک و ماغور Moghur میرسد ستون نمبر ۲۱ باید بر فراز این بلندی و یا در دامنۀ آن نصب گردد، تا از ملتقای مذکور بنظر آید. یک خط مستقیم باید ستون نمبر ۲۱ را با نمبر ۲۲ متصل گرداند که مؤخر الذکر در وادی کشک بر کنار چپ دریا ۹۰۰ فت در شمال ملتقای کشک با ماغور واقع است. بعد از ستون نمبر ۲۲ خط سرحدی بر مجمع آب های کشک تا ستون نمبر ۲۳ میرسد که ۲۷۰۰ فت بالای سر نهر جدید افتاده و بر کنار راست این نهر تا ۶۰۰۰ فت در شمال شرق زیارت چهل دختر سر بند آب واقع است. از ستون ۲۳ یک خط مستقیم تا علامت ۲۹۲۵ نقشه نمبر ۳ منضمۀ پروتوکول کنونی میرسد 

که عرض آن ۳۵ درجه ۱۶ دقیقه ۵۳ ثانیه و طول آن ۶۲ درجه ۲۷ دقیقه ۵۷ ثانیه است. و بعد ازین خط سرحدی با مجرای آب ازین اراضی میگذرد:

علامت ۳۰۱۷ بند آخه مار Akhamar عرض ۳۵ درجه ۱۴ دقیقه ۲۱ ثانیه . طول ۶۲ درجه ۴۱ دقیقۀ صفر ثانیه ستون نمبر ۲۷.

علامت کلاری ۲ عرض ۳۵ درجه ۱۸ دقیقه ۲۱ ثانیه طول : ۶۲ درجه ۴۷ دقیقه ۱۸ ثانیه بعد از ان بر علامت نمبر ۲۹ نقشه ۴ منضمه پروتوکول هذا میگذرد.

بعد ازین خط سرحدی وادی دریای کشان Kashan را به خط مستقیم بین ستون ۲۹ و ۳۰ بر قاعده مثلث توری شیخ عبور مینماید، که در عرض ۳۵ درجه ۲۴ دقیقه و ۵۱ ثانیه و بطول ۶۲ درجه ۵۹ دقیقه ۴۳ ثانیه نقشه ۳ واقع است. و درینجا با خط تقسیم آب کشان و مرغاب پیوسته و از مرغاب میگذرد و بقاعدۀ مثلث کشان میرسد که عرض آن ۳۵ درجه ۳۸ دقیقه ۱۳ ثانیه و طولش ۶۳ درجه ۶ دقیقه ۴ ثانیه است (ستون ۳۲).

 از اینجا به یک خط مستقیم تا مرغاب ستون (۳۵) کشیده میشود، که ۷۰۰ فت بالای سر بند نهر یکی یُوز یا یکی ینگی واقع است، و پیشتر ازین با فرازهای مرغاب بلند رفته تا ستون ۳۶ سرحد متعین ۸۶/۱۸۸۵ میرسد. در شرق ستون ۶۵ سرحدی خطی را که به علامه .A.B.C.D نقشه ۸ منضمۀ این پروتوکول کشیده شده تعقیب مینماید و به نقطه ای میرسد که بفاصله ۳۵۰۰ فت در جنوب دیوارهای یتمان نظر افتاده و علامۀ B نزدیک قره تپه خورد کاک گذارده شده که به خاک افغانی تعلق خواهد داشت اما علامت C در بین راه شرق و دیوارهای غربی کته باجی Katabaji و اخیراً علامت D بین چشمۀ علی قدیم و چشمه سار چاهی نهاده شده که چشمه سارهای یتمان منظر، قره تپه خورد، در غرب کته باجی و علی قدیم بیرون خاک افغانی واقع میشود.

از علامه D یک خط مستقیم تا آغاز مرزهای مقامی میرسد، که بین بوساغه Bosaga و خمیاب تعیین شده و دو قریه مذکور را طوری تقسیم خواهد کرد که نهر بوساغه با تمام شعب 

تا کوینلی Koinli (نشانه H ) شامل خاک روسیه باشد.

به عبارت دیگر: این تحدید سرحدی، حقوق طرفین را بر کنارهای دریای آمو تثبیت خواهد کرد، و سکنه خمیاب تمام زمین و علف چر خود را که در شرق مرزهای مقامی دارای نشانیهای E.F.G نقشه ۹/۱۰ منضمه پروتوکول هذا واقع است دارا خواهند بود و نیز سکنه بوساغه از آب نهرهای خویش تا کوینلی با حقوق ترمیم و جریان دادن آن موافق رواج خمیاب مستفید خواهند بود، و از آب دریای آمو تا وقتی استفاده خواهند ،کرد که در سر بندهای کوینلی مستقیماً جریان یافته بتواند.

مامورینی که مواد این پروتوکول را در بین ستونهای مذکور بمورد عمل میآورند باید یک عدۀ ستونهای کافی را در بین بگذارند تا حتی الامکان فوائد این مقصد بدست آید. 

۳- در پروتوکول چهارم ۱۴/۲۶ دسمبر ۱۸۸۵م تبعۀ افغانی از استعمال آب نهرهای زراعتی وادی کشک پائین چهل دختر ممنوع شده اند، زیرا دران اوقات آب مذکور مورد استعمال ایشان نبود. اکنون نیز این امتناع باقی خواهد بود. ولی این قید تنها در بارهٔ نهرهائی است که از کشک آب می گیرند، و افغانان حق استعمال آب کشک برای زراعت در شمال چهل دختر نخواهند داشت. آما آب ماغور Moghur تماماً از انِ آنهاست و به هر طوریکه بخواهند از ان استفاده کرده می توانند.

۴- شروط پروتوکول نمبر ۴ مورخه ۱۴/۲۶ دسمبر ۱۸۸۵م و نمبر ۱۵ مورخه ۱/۱۳ ستمبر ۱۸۸۶م در بارۀ تاسیس یک بند بر مرغاب بر قوه خود باقی است. و مستر لینوویف Linoview اظهار امید کرده که امیر افغانستان برای این کار بدادن قطعۀ زمینی بر کنار راست مرغاب وادار کرده شود تا مطابق شروط این پروتوکولها بتمام شعب دریا در حصه پایان سر بند یا کی یوز آب برسد.

کلنل رجوی Ridgeway معتقد است که اگر حکومت امپراطوری به ایجاد بندی در سر بند نادری اقدام می نماید و به وسیلۀ حکومت علیا حضرت ملکۀ بریتانیه از امیر یک قطعۀ زمین را بر کنار راست مرغاب بخواهد، باین وسیله می تواند با سهولت امیر را بدادن زمین راضی نماید.

۵- حکومت بریتانيه بدون تأخیر تمام تعهداتی را که بران موافقه شده بامیر افغانستان خواهد فرستاد و حکومت امپراطوری روسیه نیز مطابق پروتوکول هذا از تاریخ ۱/۱۳ اکتوبر سال جاری اختیار اراضی ایکه بایشان سپرده می شود از دست خواهد کرد.

۶- در سرحداتیکه بران موافقه شده از طرف یک کمسیون مختلط، مطابق نقشه های امضا شده نشانه گذاری محلی بعمل خواهد آمد و اگر کار این علایم گذاری تأخیر یابد با وصف آن خط معین شده نقشه ها، از طرف حکومتین الزامی شمرده خواهد شد.

(ص ۵۱۶/۵۱۹ هملتون)