آمدن اورنگزیب به پشاور، ونهضت ایمل خان و خوشحال خان
طوریکه پیشتر اشارت رفت قبایل افغانی در کوهسار پښتونخواه در عصر مغول تشکیلات ملی داشته و مشران ملی دران نواحی حکمرانی می‌کردند و در امور داخلی خود آزاد بودند. چون اورنگزیب خواست این بساط را در نوردد،محمد امین خان صوبه دار کابل و شهزاده محمد اعظم را بدینکار گماشت، ولی در حدود(۱۰۷۹ه) ایمل خان یکی از سرداران معروف افغان که بقول خافی خان مؤرخ در کوهسار پښتونخواه مرتبت شاهی داشت و بنام (ایمل شاه) سکه میزده و است (۷) بر محمد امین خان صوبه دار کابل تاخت های سخت نمود و تمام قوای مغول را منتشر ساخته و یا زنده دستگیر کرد، که ازانجمله خود محمد امین خان به مشکل جان بسلامت برد وعدۀ کثیری از اولاد و عائله صوبه دار بدست ایمل خان اسیر ماندند و قوای مغول نتوانستند از تنگنای خیبر بسوی کابل بگذرند. علاوه بران راددمرد بزرگ و نابغه شمشیر و قلم افغان خوشحال خټک نیز درین اواخر از زندان اورنگزیب در هند نجات یافته و خود را بسوی سر زمین خټک رسانید، این راد مرد مشهور نیز بر خلاف استعمار طلبی مغول قد علم کرد، تا که اخیرا خود اورنگزیب مجبور گردید و با تمام قوای شاهنشاهی خود بسوی پشاور آمد.
اورنگزیب یکی از خونخوار ترین سرداران لشکری خود آغرخان را هم از دکن خواست و در وقتیکه موکب وی در حسن ابدال رسیده بود، آغرخان هم بحضور شاه پیوست، و علی الفور بمقابل قوای افغان بر آمد، در سال (۱۰۸۰ه) قبایل مهمند با آغر خان جنگهای خونینی نمودند و در موضع علی مسجد آغر خان و فدائی خان صوبه دار کابل با تمام قوای شاهنشاهی بر سر افغانان تاختند ولی با وجود آنهم عبور صوبه دار کابل که نو از حضور شاه مقرر شده بود از تنگۀ خیبر متعذر گشت، تا که همه قوای مغول یکجا گشته و براه بازارک و سه چوبه جنگ کنان صوبه دار را از پشاور بجلال آباد رسانیدند، و بعد از آنکه آغرخان پس به پشاور می‌رفت بارها مورد تاخت و تاز قوای دلاور افغان گردید(۸)
اورنگزیب مدت سه سال در حسن ابدال توقف ورزید، و اخیرا با هزاران حیله و مصرف پول زیات توانست که خوشحال خان راد مرد دلاور افغان را بسبب تقویۀ نفاق داخلی قبایل ناکام سازد، ولی با آنهم اورنگزیب با همه قوای شاهنشاهی خود که بزرگترین و آهنین شاهنشاهی مغول شمرده میشد نتوانست روح آزاد قبایل کوهسار افغان را بکشد، و ماشرح حال خوشحال خان و جنگهای وی را در مبحث نهضت های ملی خواهیم نوشت.
مدت سه سال اورنگزیب در حسن ابدال بود و شهزاده محمد اعظم در کابل توقف ورزید، و سرداران قشون مغول به زد و خورد با قبایل افغانی پرداختند، بعد از سه سال در (۱۰۸۱ه) اورنگزیب از حسن ابدال به دهلی رفت و امیر خان ولد خلیل الله خان را عوض فدائی خان بصوبه داری کابل گماشت و آغرخان و دیگر سرداران لشکری را هم بکمک وی نامزد کرد و شهزاده محمد اعظم بامر پدر از کابل به لاهور رفت (۹)