د افغانستان نجيبه طبقه اریاسپه یا اسواران

هېڅ داسې يو څوك نه شته، چې د اروپـا د منځننۍ پېړۍ د تـاريخ او د صليبی جنگونود مطالعی په وخت کي یي د ارویا د نجبيبي طبقي یا شواليه نوم لوستلی یا اوربدلی ته وي هغوی خپلي جنگي كلاكاني درلودی او د کلاگانو ترخوا يې ډ ېرې پراخې ځمکې لرلي أو تر شاوخوا يې د ډپري واکمنی شبتنان و، چی بزگران يي نه د بزگرانسو په ځپر، بلكي د پو جنكي ولي او حتی د یر غلام او مربي په خهر گارول په انغانستان گی که هغه لرغونی دوری دی او که اسلام له شهوره وراندي منځنيو پېږيسو او که بیسا وروسته تـر هغې په ټولسو دورو کې مو شواليه يا نجبه طبقه درلوده، چي په هخو کي د اروپا د منخنیو پیریود شواليه د خویونه راجمع و، مگر په عمومي دول د هغری عیبونه په هغوی ې نه ليـدل کېدله په بـل ډول ووايو، چې زموږ نجيبه طبقه رشوالیه، دقوم له اصيلو خلکو اوقومي مشرانو څخه وو ، چی اصلا د اجتماعي طبقه بندیۍ په پېلامې کې، چې له هغې څخه په زرګونه کالہ اوړي، کولامی شو هغوی د خپلواکو په نوم یاد کړو او د بلې طبقې پېدا کېدل تسر ډېره حده د اس په روزنه، د اسونو د رمو او ګلو په لرلو د اسونوپه سنپرلۍ ان سوار کاری. پسوری ترلی أو مربوط وو موي نول پوهېږو، چيه اريا، د كلمي لغوي مفهوم نجیسب او آزاد و، په هغه صفت، چې اريايي ټولني د خپل روزنتون په پیاوړتیا کې مخصوصاد أمو سیند په سیمو او فرغانه کي هغه مسهال، چي د پامير له المنونه د

باختر تر وروستبو لویدیزو لویو برخو یی ژوند گاوه، هغوی به له خپلويدو عناحصرو نه د خپلی خپلواکي او اصيلواله دمقهوم خوشدي کولو په خاطر د مرکزي اسيا خلکو (توریا» او تور پوستان په ويدي کې يې هندیان د راسبو په نوم يادول اريايي باختري ټولني د هندوکش په شمالي برخو د اموسیند په سيمه کي، چي د دوی د ژوند روزتشون وو، له اس او د اسونو له گلو سره یی دپره بلدتیا درلوده او د امو سیند فرغانی أو باختري سبمو اصيل اسونه چي تراوسه پوري شهرت الري، د اریاله ټولني سره داسي منسوب او پیوست دي، چې نه شو کولای يو له بله يې جلاکړو او لکه څنګه، چې يې په لند دول مطالعه کـوو لـه نورو څخه د اريايي ټولني د تفكيك او اصيوالي له نبو نښاتو څخه پوه هم د دوی اسونه او د اسونو درلودل و په پخوانیو اريایي تولنو کې د اریاسپه) په شکل يوه تركيبي كلسه لرو، چي له دوه کلمو داریا) او (اشپ نه ترکيب شوې ده، د دې كلمي الغوي مانسا راريـايي اس لرونکي) دي، چې په اصطلاحي صورت کې اریاسوار با اریایی سوار کار ترجمه کولی شو، د هغي مجرد مفهوم سوارکار) دی، چې په وروسستیو دورو په پهلوي ادب کي دا کلمه د اسواران په بڼه څرکنده شوې ده او زموږ د ادبیاتوپه تاريخ کې يې مشخص مقهوم درلسود، چی هغه د نجيیبو او سوارکارو له طیفی خخه عبارت و، چي دا طبقه د دهقان له طبقی نه پورته گنل کیده، مگر په اروپایي تولنه کي دهقان د شواليه طبقي ترلاس لاندي غلام او بردهگان وو، حال دا چي د افغانستان د پخوانۍ او منځنۍ پېړۍ پـه ټولنه کې هم تجيبه طقه حساییدله، خو نه بوازي په اجتضاعی چارو گي د سوارانو له طبفي وروسته شمپرل گیده، بلکي سوارانو د جنگی او زرورو اسونو گلي درالودلي دهقانان يې په خمکو کی په کرته بوخت وو او د تولنی فرهنگی طيقه بی تشكبلوله په دې کورنیو کي ډېر فرهنگي اثار، تاريخي او ادبي خاطري خوندي وي او دوی نول د فرهنگی ميراث وارئين گیل کبدل په افغانستان کيد تجيبو اسوارانو طبقي سوابقو هر امتداد پیدا کری او اورد وخت لري دباخترپه ځمکه کې د دوی دپېداکېدلومراحل اواجتماعي پراختیا او ورتباکي دویدي په سرودونو او داوپستابه متن کی مطالعه کوامی شو.

د ويدي دورې اسپه کورنۍ پـه اوېستايي عصر کې د لويو کورنيوپه شکل منخ ته راغلي او د اسونو گله داري د خینو کورنیو په منخ كي د شخصیت پیدا گولو عامل وگرخید، چی په دي منخ کی سلطتتی گورنی وزیرانو او توصورگو پهلوانانو نوم ووبست، لکه خنگه چي بلخ کی د أسپه سلطنتي کورنۍ ډېر شهرت لـري او د کوړنۍ د غړو نومونه يې په اوبستایی بسنه اروت اسبه، کشتاسبه او نور مشهور دي او د يوشمبر وزیرانو او قومي مشرانو نوموته هم پدي کتار کي رائلی شي، لکه ارجت اسپه او گرماسپه او تور، چي د لهراس، گرشاسپ او جاهاسب په به، چي له هغوی سره پره اشنايي لرو. په عربي اصطلاحاتو کې د داسي نجيبو سوارکارو په خبر اثار په اسانی سره موندالی شو، لکه رابوالفوارس، او ابوالانسوار او د پښتو په سور او سپور کي هغه خاطره باقي پائي دهله همدې امله د دې لندې ليکنې له مخې ويلی شو، چې په افغانستان کې د شواليه وو تاریخچه ډهره اوده او لرغوشي سوابق لري، جي د اریایاتو په اجتماعي تحول او د اسونود گلوبه تریبیه د سردریاب أو امو سیند په سیمو کي پیل شوي دي، اریایي نجابت، زرورتیا او وسله والي د اس له کلمې سره يو ځای شوي په باختري تولنه کې يـې تبازر کړی پياوړتيا او پرمختايې موندلي ده د اموسيند سيمي او بیا د باختر او زابلستان سيمې د اصيلو اسونو په لرلو، چې شهرت يې په لرغونو وختونو کې په ختي او لويديځ کې خپور و، پيل يې د اريایي اسوارانو غورځنګ او حرکت وو ، چې د هغوی نقش د افغانستان په تولنه کی و او که په پخواتیو وختونو کي او که هغه په منځنيوپېړيو کې ښکاره او څرګنـد و، چې د اروپا د شوالیه وو په پرتله د هغوی تاریخچه، خرکند پدنه او کارنامي دپره لرغونتيالري.