32

پالیسی حکومت لبرال و خطوط اساسی سیاست راجع به افغانستان

از کتاب: تاریخ تجزیه شاهنشاهى افغان ، فصل ششم

به هر حال پالیسی حکومت لبرال بطور نهائی ترتیب گردید، و مقصد آن نزدیکی و موافقه با روسیه بود در آسیای میانه! که برای تطبیق این پالیسی به تمام نیروی خود آغاز کار نمودند و سر ایدوارد گری به کونت بینکین دورف گفت: اگر بین دولت روسیه و انگلیس یک موافقه دوستانه به عمل آمده نتواند پس وی مجبور است استعفا نماید، زیرا در نظرش غیر ازین پالیسی دیگری نا ممکن است.



البته ایجاد دوستی خالص بین روسیه و انگلیس کار آسانی نبود، زیرا از مدتی بین هر دو کشور کشمکش موجود بوده و ریشهای آن عمیق تر رفته بود (کتاب مذکور ۱/۱۴۹) 


و علاوه بر رقابتهای استعماری اختلاف اساسی طرز اداری و روحیه هر دو مملکت و تحریکات عقیم در مقابل اصلاح، مشروطیت که زار در سال ۱۹۰۵ بوجود آورده بود، نیز درین راه حایل میگشت (کتاب مذکور) 

هنگامیکه نیکولسن به پترسبرگ رسید، به هدایت حکومت خویش آمادگی خود را برای مبادله نظریات بر چندین موضوع مهم اعلان نمود، ایسوالسکی با وضع محتاطی پیش آمد تا که بالآخر مسئله افغان در فروری ۱۹۰۷م مورد مطالعه و مذاکره قرار گرفت2 و نیکولسن خطوط اساسی نظریات حکومت خویش را به ایسوالسکی سپرد که دران راجع به ایجاد یک موافقه سخن رفته و گفته شده بود، بر هر چیزیکه موافقه میآید باید قبلاً به منظوری امیر برسد  (کتاب مذکور).


 این توضیح که ابداً وضع یک مسودۀ پروژۀ مذاکرات را نداشت، دارای پنج نکته بود:

-۱ روسیه افغانستان را خارج منطقۀ نفوذ خود و در تمام مسایل سیاست خارجی تحت رهنمائی دولت بریتانیه می شمارد. 

۲-اگر در مسایل غیر سیاسی و مقامی خالص مامورین روسیه با مامورین افغانی رابطه مستقیم پیدا نمایند، موجب اعتراض بریتانیه نخواهد بود.

۳- دولت روسیه با فغانستان نمایندۀ خود را نخواهد فرستاد

۴- روسیه باید در تجارت خود در افغانستان بر اصل رعایت و تعاون رفتار نماید.

۵- همانطوریکه تجار بریتانوی و هندی در کشور امیر تجارت مینمایند دولت بریتانیه در امور تجارتی روسیه و افغانستان نیز موانعی را ایجاد نخواهد کرد. (کتاب مذکور ص ۵۲۶).

نیکولسن در پایان کلام اظهار امیدواری ،نمود که بعد از فراهم آوری معلومات لازمه با دولت روسیه به موافقه ای خواهد رسید (کتاب مذکور .(۵۲۷