کجولوکد فیزس اولین پادشاه کوشانی افغانستان
کوشانی ها با اینکه بنام قبیله(پوچی) ازکتلۀ (سیتی) آسیای مرکزجدا شده ودراثرانبساط فتوحات خود بطرف شرق درنیم قاره هند و پاکستان مشهور و معروف شده اند؛ بیش ازآسیای مرکزی و هند در افغانستان نقش عمده و اساسی بازی کرده اند وعصرآنها که به چندین دوره کوشانی های کلان وخورد تقسیم شده است یکی ازدوره های بزرگ تاریخی افغانستان قدیم است.
این کوشانی ها که ایشان را به صفت (پوچسی) هم یاد کرده اند ازخود سلاله ها و پادشاهانی دارند که درآن میان اولین خاندان آن سلطنتی آنها (کد فیزس) و اولین پادشاه آنها “معمولأ کدفیزس” یا “کورولا کد فیزس” نام داشت و درحوالی (۴۰-۷۸) مسیحی می زیست معمولأ عقیده برین است که وقتی که کوشانی ها رود آمورا گذشته و به صفحات شمال هندوکش درباختررسیدند مشتمل برپنج قبیله بودند و هرقبیله از خود رئیسی داشت و(کجولو کدفیزس) یک ازروئسای پنجگانه چهارنفردیگررا مطیع ساخته و اعلان شاهی نمود. اسم او درمأخذ چینی بصورت (کیوتسو کیو) و درمسکوکات بشکل (کوزولا کدفیزس) یا (کوزولو کدفیزس) یاد شده. معنی کلمۀ اول نام او (کوزولو) یا (کوزولا) یا (کجولو) معلوم نیست. کلمۀ دوم، نام خانوادۀ وی بوده و بهمین مناسب اورا بصفت (کدفیزیس اول)هم می خوانند. اصلأ قبایل پنجگانه کوشانی عندالورود درشمال هندوکش بشکل ملوک الطویفی یا بشکل فدراسیون طوایف زندگانی داشتند تا اینکه رئیس قبیله (کوی شوانگ) که (کجولا) باشد بردیگران غالب آمد و درحوالی ۴۰ مسیحی اعلان پادشاهی نمود. اهالی اینوقت باخترکه آنرا طبق منابع چینی (تاهشیا) میگفتند مردمان تجارت پیشه و پول دار و مدنی بودند و پول و ثروت آنها درتشکل دولت کوشانی تاثیرزیاد داشت.
کدفیزس اول کوشانی به مجردی که اعلان شاهی نمود؛ به توسعه نفوذ خود به دوسمت معین پرداخت یکی بطرف غرب بجانب(پارتیا) و دیگری بطرف جنوب هندوکش درعلاقه ها (کی پن) و (کاوفو) که عبارت ازمناطق کاپیسا (کوهدامن و کوهستان) و کابل باشد.
کجولاکدفیزس اولین پادشاه کوشانی، کابل زمین را ازهرمایوس آخرین پادشاه یونانی گرفت و نام خود را درمسکوکات او افزوده است و بعد ازمدتی به ضرب سکه های حقیقی خودش اقدام می کند وآنگاه نام هرمایوس یونانی را برداشته و بنام خود سکه ضرب میزند.
ناگفته نماند که حتی درهمین سکه ها هم خود را (رئیس دین دارکوشانا) خوانده و معلوم میشود که کوشانی ها طبق عادات عنعنوی قبایلی خود دراوائل اگرچه به مقام پادشاهی نرسیده بودند؛ بازهم ازداشتن لقب (رئیس) باک نداشتند؛همین رئیس کوشانی به ترتیبی که دامنه نفوذ قلمروسلطنتی خود را وسعت می بخشد؛القاب خود راهم بزرگ و بزرگترمی سازد تا اینکه خویش را (شاه شاهان) و (بسرآسمان) می خواند. این دو لقب قراریکه برهمه معلوم است القاب شاهان کشورهای مجاوریعنی القاب شاهان (ایران) و امپرطوان (چین) بود وکجولا کدفیزس اولین پادشاه کوشانی افغانستان همینکه دامنه نفوذ (هرمایوس) آخرین پادشاه یونانی کابل زمین را خورد ساخت و جای او را گرفت القاب پرطنطنه (شاهنشاه و پسرآسمان) راهم اختیار کرد وبعد از وسائرکوشانشاهان آنراتکرارنمودند.
پیشترگفتیم که (کجولا کدفیزس) خویش را به صفت (دین دار) هم یاد کرده کوشانی ها ازبدو امر از آغاز ورود به شمال هندوکش مردمان (دین دار) بودند وعموم پادشاهان کوشانی درترقی و ترویج ادیان صرف مساعی زیاد بخرچ داده اند و کجولا کدفیزس اولین پادشاه آنها آدم دین داری بود طبق منابع چینی کدفیزس اول بیش از ۸۰ سال عمر نموده و قرارحدسی که میزنند؛باید درحوالی (۷۸) مسیحی وفات نموده باشد و چون تاریخ جلوس اورا درحوالی (۴۰) مسیحی معین کرده اند؛ به این حساب درحدود (۳۸) سال سلطنت کرده است؛ کجولا کدفیزس بعد ازینکه به جنوب هندوکش فرود آمد؛به علاقه کاپیسا و کابل کفایت نکرد، بلکه دامنه قلمروخود را تا جنوبی ترین و غربی ترین نقاط کشورمنبسط ساخت.
مرکز و پایتخت کجولا کدفیزس شهر(کاپیسی) یا بگرام بود در ضرب مسکوکات از(هرمایوس) یونانی و سکه های امپراطوران رومن مثل (اگوست) (کونستانتن) (کلودیس) تقلید کرده است. فراموش نباید کرد که مسکوکات امپراطوران رومی دراثر داد و ستد تجارتی به افغانستان میرسد و کوشانی ها درضرب سکه های خویش از مسکوکات آنها هم تقلید کرده اند.
۹/۶/۳۷