نظم و نثر دوره تجدد

‫در ﻋﺼﺮ اﻣﯿﺮ ﺷﯿﺮﻋﻠﯽ ﺧﺎن ﻣﻄﺒﻌﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻜﺎﺑﻞ آورده ﺷﺪ‪ ،‬وﺟﺮﯾﺪه ﯾﯽ ﺑﻨﺎم ﺷﻤﺲ اﻟﻨﻬﺎر اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در‬

‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﺸﺮﯾﺎﻓﺖ وﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب ﻫﻢ ﺑﺰﺑﺎن ﻫﺎی دری و پشتو ﻃﺒﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬وﻫﻨﮕﺎﻣﯿﻜﻪ در ﺳﻨﻪ ‪ ١٢٩٧‬ﻫ اﻣﯿﺮ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎن ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺮ ﳑﻠﻜﺖ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﻛﺮده ﺷﺪ ﺑﺎز درﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻫﺮ دو زﺑﺎن ﻣﻠﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از ان ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺎﺑﯽ ﺑﻘﻠﻢ ﺧﻮد اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻨﺎم ﭘﻨﺪﻧﺎﻣﻪ دﻧﯿﺎ ودﯾﻦ ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﺑﺰرگ در ﻛﺎﺑﻞ ﻧﺸﺮ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﳕﻮﻧﻪ ﻧﺜﺮ ﺧﻮد اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ در ﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻄﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯾﻜﻨﻔﺮ ﺑﺎﺳﻮاد ﻋﺎدی آورده ﻣﯿﺸﻮد وی ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬

‫))اﺑﺘﺪا ﻛﺮدم ﻣﻦ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب را وﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ ازان ﺧﺪاﯾﯽ ﻛﻪ ﯾﻜﻪ وﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ دوام دﯾﻦ ودوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‫را از ان ﺧﻼق ﺑﯿﭽﻮن ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻨﻬﻢ ازﯾﻦ ﻗﻮم ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭼﯿﺰﯾﻜﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺪﯾﻦ و دوﻟﺖ ﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ وﻋﻘﻞ ﻛﻪ‬ ‫راﻫﻨﻤﺎی ﺧﯿﺮ وﺷﺮ اﺳﺖ واز ﺷﺮﻧﮕﺎه ﻣﯿﺪارد وﺑﺮاه ﺧﯿﺮ رﻫﻨﻤﻮﻧﯽ ﻣﯿﻜﻨﺪ وﻣﻨﻜﻪ ﺑﻨﺪه در ﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯿﻤﺜﺎل وﻣﺎﻧﻨﺪ ‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻣﺮا ﻋﻘﻞ وﻫﻮش داده اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﻪ از ﺑﺮای ﯾﺎدﮔﺎر ﻗﻮم ﺧﻮد ﭼﯿﺰﯾﻜﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﻣﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺣﻮادﺛﺎت روزﮔﺎر ‫ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻣﺸﻜﯿﻦ رﻗﻢ آوردم‪ ،‬ﻛﻪ از ﺳﺮ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻦ ﭘﻨﺪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ واز ﺑﺮای اوﻻد ﻗﻮم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﯾﻦ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ وﻧﺼﺎﯾﺢ‬ ‫ﻣﻦ ﯾﺎدﮔﺎر ﲟﺎﻧﺪ‪ ،‬و در روز ﺣﻮادث ﺑﻜﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻫﺮ روز ﻛﺎر دﯾﻦ ودﻧﯿﺎ را ﭘﯿﺶ از وﻗﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺮع‪ :‬ﻋﻼج‬ ‫واﻗﻌﻪ ﭘﯿﺶ از وﻗﻮع ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﻛﺎم ﻧﺸﻮﻧﺪ‪،‬ﻣﻨﻜﻪ اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ وﻟﺪ ﻣﺮﺣﻮم اﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ‫اﻓﻀﻞ ﺧﺎن ﻧﺒﯿﺮه ﻣﺮﺣﻮم اﻣﯿﺮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن در دران ﻫﺴﺘﻢ در ﺳﺎل ‪ ١٣٠٣‬ﻫﺠﺮی ﻧﺒﻮی ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﺖ اﯾﻞ ﻓﺮخ‬ ‫دﻟﯿﻞ وﻣﺎه ﻣﺒﺎرك ﺻﯿﺎم ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻂ ﺧﻮد رﻗﻢ ﳕﻮدم ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﺪﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﯾﺎد آور ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ازﻣﻨﻔﻌﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﻛﻪ از ﻧﺼﺎﯾﺢ ‫ﻣﻦ ﺑﻘﻮم ﻣﻦ ﺑﺮﺳﺪ اﻧﺸﺎءاﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﭘﺲ اﯾﻦ ﻛﺘﺎب را ﭘﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪء دﻧﯿﺎ ودﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدم ﻛﻪ ﻫﻢ ﺣﺮف ﺳﺮ ﮔﺬﺷﺖ ﻫﺎی‬ ‫ﻣﻦ درج اﺳﺖ وﻫﻢ ﻧﺼﺎﯾﺢ وﻫﻢ ﺳﺮ رﺷﺘﻪ دﯾﻦ داری ودﯾﺎﻧﺖ‪((.‬‬

‫در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻧﺰدﻫﻢ آﺛﺎر ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ از ﺳﻪ ﻃﺮف ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن رﺳﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﻛﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﺑﺮﺗﺎﻧﯿﻪ از‬

‫ﻃﺮف ﺷﺮق ﺑﻪ ﻛﺮاﻧﻪ ﻫﺎی درﯾﺎی ﺳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﺣﺪ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد رﺳﯿﺪ‪ ،‬وﻧﺸﺮ ﺟﺮاﯾﺪ وﻣﺠﻠﻪ ﻫﺎ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬

‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن رواج ﯾﺎﻓﺖ ازﻃﺮف ﺷﻤﺎل اﻣﭙﺮاﻃﻮری روﺳﯿﻪ ﺗﺎ ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎﯾﺂﻣﻮ وﺳﻌﺖ ﯾﺎﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ‬

‫ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﯿﺲ داراﻟﻔﻨﻮن وﻧﺸﺮ ﺟﺮاﯾﺪ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .،‬اﻣﺎ ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﻪ ﺗﺎزه از ﺟﻨﮓ اول ودوم‬

‫رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ وﻗﻮای اﺳﺘﻌﻤﺎر را از ﻛﺸﻮر ﺧﻮﯾﺶ راﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻃﺒﻌﺎ از ﯾﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺪﯾﺪﯾﻜﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺮ ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ در ﻫﺮ‬ ‫ﻃﺮف اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن آﻏﺎزﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﺸﻢ ﺑﺠﻬﺎن ﻧﻮ ﻣﯽ ﻛﺸﻮدﻧﺪ اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﺎن ﻛﻪ ﻣﻄﺒﻌﻪ‬

‫وﻣﺎﺷﯿﻦ وﺑﺮﺧﯽ از آﺛﺎر ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن واردﻛﺮده ﺑﻮد درﺣﺎﻟﯿﻜﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﺪﯾﺪرا ﺑﯿﻚ ﻣﺮﻛﺰ اﺗﺼﺎل‬

‫داد درﺳﻨﻪ ‪ ١٣١٩‬ق در ﻛﺎﺑﻞ وﻓﺎت ﻛﺮد وﭘﺴﺮش اﻣﯿﺮ ﺣﺒﯿﺐ اﻟﻠﻪ ﺧﺎن ﺑﻪ ﻟﻘﺐ ﺳﺮاج اﳌﻠﻪ واﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ اﻓﻐﺎﻧﯽ‬

‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﻛﻪ ﺑﺎ اوﺿﺎع ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﻓﯽ اﳉﻤﻠﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ ﯾﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﺣﺮﺑﯽ وﯾﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻠﻜﯽ‬

‫راﺑﻨﺎم ﺣﺒﯿﺒﯿﻪ ﻛﺸﻮدوﺟﺮﯾﺪه ﯾﯽ راﺑﻨﺎم ﺳﺮاج اﻻ ﺧﺒﺎر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن درﺳﻨﻪ ‪ ١٣٢٣‬ق ﻧﺸﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺪﯾﺮ آن ﻣﻮﻟﻮی‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮوف ﻗﻨﺪﻫﺎری ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺪه روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﻮ وﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده ﺑﻮد‬

‫وﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺎ اوﺿﺎع دﻧﯿﺎ اﮔﺎه ﺳﺎزﻧﺪ اﻣﺎ ))ﺧﻮش در ﺧﺸﯿﺪ وﻟﯽ ﻣﺴﺘﻌﺠﻞ ﺑﻮد(( اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺪه ﺑﺎ ﻧﺸﺮ‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻤﺎره ﺑﻪ اﺷﺎره اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪ وﻫﻔﺖ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺮ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ ﻛﻪ درﺳﻨﻪ ‪ ١٣٢٩‬ق ﭘﺪر ﺻﺤﺎﻓﺖ وﻓﻜﺮ‬

‫ﺟﺪﯾﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﺑﯿﮓ وﻟﺪ ﺳﺮدار ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺮزی ﻗﻨﺪﻫﺎری ﭘﺲ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺪه را زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺪف‬

‫ﺧﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺎﻣﻞ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﻫﻢ رﺳﯿﺪ‪ ،‬در اﺑﺘﺪاء ﻓﻜﺮ ﺟﺪﯾﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﺜﺮ وﻧﻈﻢ ﻗﺪﯾﻢ داﺧﻞ ﺷﺪ‪ ،‬و‬ ‫در ﻃﻠﯿﻌﻪ ‬اﯾﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻢ ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر واﻗﻊ ﮔﺸﺖ ﻛﻪ در ﺷﻤﺎره اول آن ﻗﺼﯿﺪه ﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﻣﻮﻟﻮی‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺳﺮور واﺻﻒ ﺑﻦ ﻣﻮﻟﻮی اﺣﻤﺪﺟﺎن ﻗﻨﺪﻫﺎری ﺳﺮوده ودران ﭘﺎدﺷﺎه وﻗﺖ را وﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺑﻄﺮف ﻣﺪﻧﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ‫وﻓﻜﺮ ﺟﺪﯾﺪ رﻫﻨﻤﻮﻧﯽ ﻣﯿﻜﻨﺪ اﯾﻦ ﻗﺼﯿﺪه دراز اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ از ان درﯾﻦ ﺟﺎ درج ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺜﻼ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪‫ﺑﺸﺎرت ﺑﺎد اﻫﻞ ﻓﻀﻞ وداﻧﺶ را ازﯾﻦ ﻣﮋده‬

‫ﺑﺒﺎل از ﭘﺴﺘﯽ ﺳﺴﺘﯽ ﺑﻪ اوج ﭘﺎﯾﻪء ﺑﯿﻨﺶ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎغ ﺑﺨﺮدی را آﻣﺪ اﻛﻨﻮن وﻗﺖ رﯾﺎﻧﯽ‬

‫ﮔﺮاﯾﺎن ﺷﻮ ﺳﻮی ﺟﻤﻌﯿﺖ از ﻣﻠﻚ ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺒﯿﻦ اﻛﻨﺎف ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﺮﻗﯽ ﻫﺎی ﭘﯽ درﭘﯽ‬

‫ﭼﻪ ﳕﺴﺎ‪ ‬وﻓﺮﻧﺴﺎ وﭼﻪ ﺟﺮﻣﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﺟﺎﭘﺎﻧﯽ‬

‫ﻛﺴﯽ ﻛﺰ دو ﺣﻪ‪ ‬ﺗﻬﺬﯾﺐ ﺑﺎر ﻛﺎم دل ﭼﯿﻨﺪ‬

‫ﺑﻪ ﮔﯿﺘﯽ ﻓﺎﯾﻖ آﯾﺪ از ﻫﻤﻪ اﻗﺮان اﻧﺴﺎﻧﯽ‬

‫ﻧﮕﺮ اﻗﻠﯿﻢ ﺟﺎﭘﺎن را ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻓﺘﺮت‪ 6‬ﻓﻄﺮت‬

‫اروﭘﺎ ﻓﺨﺮ ﻛﺮدی ﺑﺮ ﺟﻬﺎن در ﺳﺒﻘﺖ واﻛﻨﻮن‬

‫ﻗﺪم در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺪ و ﻣﺮوت ﻣﺎن وﺟﻬﺪی ﻛﻦ‬

‫ﻧﻬﺎل دﯾﻦ ودوﻟﺖ را ﺑﻬﻤﺖ آﺑﯿﺎری ده‬

‫ﭼﺴﺎن ﺑﺮ اوج رﻓﻌﺖ ﻛﺮد ﺑﻨﯿﺎد ﭘﺮ اﻓﺸﺎﻧﯽ‬

‫زر ﺳﻢ اﯾﺸﯿﺎ اﻓﺘﺎد در ﮔﺮداب ﺣﯿﺮاﻧﯽ‬

‫ﻛﻪ از ﻗﯿﺪ وﺳﺎوس رﺧﺶ ﻫﻤﺖ را ﺑﯿﺮون راﻧﯽ‬

‫ﻛﻪ آرد ﻣﯿﻮه اﻓﻀﺎل ورﺣﻤﺖ ﻫﺎی ﯾﺰداﻧﯽ‬

‫ﺑﺼﺪق ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺪادی ﺑﺪه اﺧﻮان دﯾﻨﯽ را‬

‫ﺑﺸﻮﯾﺎز ﻟﻮح دل زﻧﮕﺎر ﺗﺴﻮﯾﻼت‪ ‬ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ‬

‫ﺗﻜﻠﻒ ﺑﺮ ﻃﺮف ﻧﻪ درﭘﯽ ﺗﺰﯾﯿﻦ‪ ‬اﻟﻔﺎﻇﻢ‬

‫ﻧﮕﻮﯾﻢ اﯾﻨﻜﻪ ﺳﺤﺒﺎﱎ وﻟﯿﻜﻦ اﯾﻨﻘﺪر داﱎ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪا ﺑﻪ ذات ﭘﺎك و اوﺻﺎف ﺟﻤﯿﻞ ﺧﻮد‬

‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺨﺶ ﺳﻠﻚ رﺷﺘﻪ دﯾﻦ ﭘﯿﻤﺒﺮ را‬

‫ﭼﻮﻣﻌﻨﯽ راﺳﺘﺎن ﮔﻮﯾﻢ ﭼﻪ ﻋﺒﺮاﻧﯽ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ‬

‫ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﺎﻋﺮان دون ﻧﯿﻢ در ﺧﺎل وﺧﻂ ﻓﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻘﺮب ﺣﻀﺮت ﺷﺎه رﺳﻞ آن ﺷﻤﻊ اﯾﻤﺎﻧﯽ‬

‫ﻗﻮاﻣﯽ ﻣﻠﺖ ﻣﺎرا ز رﺣﻤﺖ دار ارزاﻧﯽ‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت واﺻﻒ ﻗﻨﺪﻫﺎری از دﻧﯿﺎی ﻣﻮﻫﻮم ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺧﻂ وﺧﺎل وﻓﻜﺮ ﻗﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰد وﻣﺘﺎع ﻫﻨﺮ ﺧﻮد را دردﺳﺘﺮ‬س ﻣﺮدم وﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ وﭘﺮورش ﻓﻜﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ‪ ،‬واﯾﻦ اﺳﺖ اوﻟﯿﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﯽ ﻣﺎ ﻛﻪ در ﭘﺮورش ادب ﺟﺪﯾﺪ ﻗﺪم‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر ﺑﺎ ﻧﺸﺮ ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺎره اول ﺗﻮﻗﯿﻒ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﺎز ﺑﻬﻤﺖ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﯿﻚ ‫ﻃﺮزی زﻧﺪﮔﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﺴﻼ ﻧﺸﺮ ﺷﺪ درﯾﻦ وﻗﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺜﺮ دری ﺑﺎ ﻓﻜﺮ ﻧﻮ ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺎ اﯾﻨﻚ ﳕﻮﻧﻪ ﻧﺜﺮ ﻣﺘﺮﻗﯽ اﯾﻨﺪوره را از ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻛﻪ ﺗﺎرﯾﺦ آن ‪ ۱۶‬ﺟﺪی‪ ۱۲۹۴‬ش‬ ‫اﺳﺖ واﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺻﺪای آزادﯾﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﲢﺼﯿﻞ ﻣﺠﺪد اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺎم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت اﻧﻌﻜﺎس ﻛﺮد‪:‬‬

(ﺣﯽ ﻋﻠﯽ اﻟﻔﻼح)‬

‫ﻧﻮا را ﺗﻠﺦ ﺗﺮ ﻣﯿﺰن ﭼﻮ ذوق ﻧﻐﻤﻪ ﻛﻢ ﯾﺎﺑﯽ‬

‫ﺣﺪی را ﺗﯿﺰ ﺗﺮ ﻣﯿﻜﻦ ﭼﻮ ﻣﺤﻤﻞ را ﮔﺮان ﺑﯿﻨﯽ‬

‫آری‪ ،‬آری‪ ،‬ﻫﺮ آن ﻗﺪر ﻛﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻧﻮا را ﺗﻠﺨﺘﺮ ﺑﺰن ! ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﻛﻪ درﺣﻨﺠﺮه ات ﺑﮕﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺣﺪی را ﺗﯿﺰ ﺗﺮ ﺑﻜﻦ!‬

‫ ﭘﯿﺶ ﺁﻫﻨﮓ ‪.‬‬‫ﺗﺎﺯﮔﯽ‬‫ ﺑﻠﮋﯾﮏ‪.‬‬‫ ﻧﻬﺎﻝ‪،‬ﺩﺭﺧﺖ‪.‬‬‫ ﺍﻗﺮﺍﻥ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮﺍﻥ‪.‬‬‫ ﺧﺮﺍﺑﯽ‪.‬‬‫ ﻓﺮﯾﻘﯿﻦ‪.‬‬‫‪ -‬ﺗﺰﯾﯿﻦ‪ :‬ﺯﯾﺒﺎﺳﺎﺧﱳ‪.‬‬

‫زﯾﺮا وﻗﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺲ ﻫﺎی ﺑﯿﻤﺎر در ﮔﺬر اﺳﺖ وﻣﺤﻔﻞ ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‪ ....‬ﻣﻨﺰل ﺧﯿﻠﯽ دراز اﺳﺖ وﻣﺤﻤﻞ ﺑﺪرﺟﻪ ﯾﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬

‫ﻣﯿﺮود ﻛﻪ ﺻﺪاﻫﺎی ﺣﺪﯾﻬﺎ ﺑﺎ آواز ﻫﺎی دراﻫﺎ دﻣﺴﺎز آﻣﺪه ﺷﺮق وﻏﺮب را درﯾﻚ اﻫﺘﺰاز ﺳﺎﻣﻌﻪ ﺧﺮاﺷﯽ در آورده اﻣﺎ‬

‫ﻫﺰار اﻓﺴﻮس ﻛﻪ ﺷﺘﺮ ان ﺑﺎر ﺑﺮدار ﻣﺤﻤﻞ ﯾﺎر ﻏﻤﮕﺴﺎر را از ﻛﺴﺎﻟﺖ وﻋﻄﺎﻟﺖ واﳕﯽ رﻫﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺪم از ﻗﺪم ﺑﺮ ﳕﯿﺪارد‪.‬‬

‫ﺷﺎم ﺣﺮﻣﺎن در ﻋﻘﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮ وﻗﺖ از دﺳﺖ ﺷﺪ ‫ﺻﺒﺢ ﺷﺪ ﺑﺮﺧﯿﺰ ﺳﺎز راﺳﺘﯽ آﺳﺎﻧﻮاز‬ ‫آﺗﺶ ﻫﺎ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ﺟﻬﺎن را ﻃﻮﻓﺎن آﺗﺶ ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮد آﺗﺶ ﺳﻬﻤﮕﯿﻨﯽ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺳﯿﻼن ﻣﯽ ﳕﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻚ ‫ﺗﺮ‪ ،‬ﺧﻮب ‪،‬ﺑﺪ ﻫﺮ اﻧﭽﻪ در ﭘﯿﺶ روﯾﺶ ﺗﺼﺎدف ﻣﯿﻜﻨﺪ ﭘﺎك ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻣﺤﻮ ﻛﺮده ﻣﯿﺮود‪ ،‬از ﻗﻌﺮ ﺑﺤﺮ آﺗﺶ ﻓﻮر ان ﻛﺮده ‫ﺑﻜﺮه ﻧﺴﯿﻤﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯿﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻌﻮض ﺑﺎران رﺣﻤﺖ ازﻟﻜﻪ ﻫﺎﯾﺎﺑﺮ ﲟﺐ ﻫﺎی ﻏﻀﺐ ﻣﯿﺮﯾﺰد‪ ،‬ﺑﺮﻛﯽ ﻣﯿﺮﯾﺰد؟ درﻛﺠﺎﻣﯽ ‫اﻓﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮان ﳕﺮودﻫﺎ‪،‬ﻓﺮﻋﻮن ﻫﺎ‪،‬ﺷﺪادﻫﺎﻣﯿﺮﯾﺰدﻛﻪ ﺑﺨﺪاوﻧﺪی ﺑﺤﺮﻫﺎﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﯿﭙﻮرادﻋﺎی ﺧﺪاوﻧﺪی ‫ﺑﺮﻫﺎراﺑﻜﻤﺮ آوﯾﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻠﯿﻮن ﻫﺎ ﻣﻠﯿﻮﻧﻬﺎ ﺑﺸﺮﯾﺖ را اﺳﯿﺮ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻫﺎ ﭼﻪ آزادﯾﻬﺎ ﭼﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺎ ‫را ﭘﺎﻣﺎل ﳕﻮدﻧﺪ؟ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﭼﻪ ﺧﯿﺎل ﻫﺎ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻫﺎ ﻛﻨﻨﺪ؟‪″....‬‬

‫درﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺮﺣﻮم آن ﺑﺼﻮرت واﺿﺢ ادﻋﺎی آزادی ﺗﺎم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﭘﯿﺶ ﻣﯿﻜﻨﺪ وﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ‪ ″:‬اﻓﻐﺎن ﺑﻪ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎﻧﯽ وﺧﻮﺷﮕﻮاری ﻣﺮگ را ﻗﺒﻮل ﻛﺮده ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻛﻠﻤﺎت ﻣﺘﻌﻔﻨﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ وﺣﻤﺎﯾﺖ را ﻫﻀﻢ ﻛﺮده‬

‫ﳕﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎف وﺻﺮﯾﺢ ﺗﺎﺑﻌﯿﺖ وﺣﻤﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﯾﻚ د وﻟﺘﯽ ﺑﺪﯾﮕﺮ دوﻟﺘﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻛﻪ ﺑﻐﯿﺮ از ﻣﻦ دﯾﮕﺮﯾﺮا‬

‫ﻧﺸﻨﺎس‪ ،‬ﺑﻐﯿﺮ از ﻣﻦ ﺑﺎدﯾﮕﺮ دوﻟﺘﯽ ﺣﺮف ﻣﺰن‪ ،‬ﺑﻐﯿﺮ از ﻣﻦ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ دوﻟﺘﯽ ﻋﻘﺪ ﻣﻌﺎﻫﺪات وراﺑﻄﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت‬

‫وﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﻜﻦ! ﺑﻐﯿﺮ از ﻣﻦ ﺑﺪﯾﮕﺮ دوﻟﺖ ﻧﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ ،‬وﻧﻪ ﺳﻔﯿﺮ ﻗﺒﻮل ﻛﻦ! ﻣﻌﻨﯽ ﺻﺎف وﺻﺮﯾﺢ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺎﻣﻪ‬

‫وآزادی ﻛﺎﻣﻠﻪ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دوﻟﺖ درﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻫﺎﯾﯽ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﻣﺬﻛﻮر ﮔﺮدﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ و آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻧﯿﺎ ﺑﯿﻚ‬

‫ﺣﺎل ﳕﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﺮ ﻣﺪارج ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺳﯿﺮو دور ﻣﯿﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻔﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﻣﯿﺨﻮرد‪ ،‬ﺟﻮان ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺷﯿﺮﮔﯿﺮ‬

‫ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﯿﺮﺳﺪ وﺧﻮد را ﻛﺎﻣﻞ ﻣﯿﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﺳﻌﺎدت ﺣﺼﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻏﯿﻮر دﯾﻦ ﭘﺮور اﻋﻠﯿﺤﻀﺮت ﺳﺮاج اﳌﻠﻪ‬

‫واﻟﺪﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﺟﻮاﻧﯽ وﺟﻼل وﻋﺼﺮ ﺗﻌﺎﻟﯽ وﺧﺮوج اﻓﻐﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﳓﯿﺒﻪء اﻓﻐﺎن ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬داﻧﺎﯾﯽ آﮔﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮده‬ ‫ﺑﺨﯿﺮ و ﺷﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ وﺿﺮر ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮده‪ ،‬ﺷﺮف آزادی ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻮدﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﯿﻜﻦ ﺑﻌﺪ ازﯾﻦ اﻓﻐﺎن آن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ از ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪″.‬‬

‫اﻛﻨﻮن درﯾﻦ ﳕﻮﻧﻪ ﻧﺜﺮ ﺑﺼﻮرت واﺿﺢ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮدﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺮای ﻓﻜﺮ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻠﻜﻪ در ﻃﺮز‬

‫اﻧﺸﺎء وادای ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺳﺲ اﯾﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻜﺮ واﻧﺸﺎء ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﯿﮓ ﻃﺮزی اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﯾﻦ دوره ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻔﻜﻮرهء ﺟﺪﯾﺪ در ﻧﻈﻢ وﺷﻌﺮ ﻫﻢ اﺛﺮ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻣﺎﻣﯿﺒﯿﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﻧﻮ ﻧﻮ ﻛﻠﻤﺎت ﻣﻠﺖ و وﻃﻦ وﺣﻘﻮق‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺷﻌﺮ ﻫﻢ وارد ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬واﻛﻨﻮن ﺷﺎﻋﺮ اﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﻣﺠﺒﻮر ا ﺳﺖ ﻛﻪ از اوﻫﺎم زﻟﻒ و ﻛﺎﻛﻞ وﺧﻂ وﺧﺎل‪،‬‬

‫ﺑﺪﻧﯿﺎی واﻗﻌﯿﺖ ﭘﺎﮔﺬارد‪ ،‬ودر ﺷﻌﺮ ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﺟﺎی دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺼﺮ وزﻣﺎن در ﲢﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن را‬

‫آورده اﺳﺖ ﻣﺜﻼ ﺗﺎوﻗﺘﯽ ﻛﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮاج اﻻﺧﺒﺎر ﺑﻌﺪ از دوره ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﻔﺮ ورﯾﺖ‪ ،‬از ﳑﻠﻜﺖ ﺷﺎم‬

‫ﺑﻮﻃﻦ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﺑﻌﻨﻮان ))ﻋﺸﻖ وﻃﻦ(( ﺳﺮود‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﯿﮓ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺸﯿﺪهء ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ در داراﻟﺴﻠﻄﻨﻪء ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺮای ﻣﺪاﻓﻌﻪ ﻧﻔﺲ از ﻣﻼﻣﺖ ﺧﻠﻖ در ﺑﺎره آﻣﺪﱎ ﺑﻮﻃﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه زﯾﺮا‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از رﻓﻘﺎ رﺟﻌﺘﻢ را ﺑﻮﻃﻦ ﺑﺮ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺣﻤﻞ ﻧﺒﻮده ﻣﻼﻣﺖ ﻣﯿﻜﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫اﯾﻤﺎن وﻋﻘﻞ ودﯾﻦ ﻧﺸﻮد ﻫﯿﭻ از وﺟﺪا‬

‫ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ دل ﺑﻌﺸﻖ وﻃﻦ ﻛﺮد ﻣﺒﺘﻼ‬

‫ﺣﺐ وﻃﻦ اﺳﺎس ﺑﻪ اﯾﻤﺎن ودﯾﻦ ﺑﻮد‬

‫ﻗﻮل رﺳﻮل ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﺎ ازاﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‬

‫ﺣﺐ وﻃﻦ ﺑﻜﻮه وﺑﺼﺤﺮا و راغ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﺣﺐ وﻃﻦ ﲟﯿﻮه وﮔﻠﺰار وﺑﺎغ ﻧﯿﺴﺖ‬

‫ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ ﭘﺮ ﺷﺪه دﻧﯿﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‬

‫ﺣﺐ و ﻃﻦ ﺑﺸﻬﺮ وﺑﻪ اﻧﻬﺎ رو ﻣﺰرﻋﻪ‬

‫آن ﺟﻮﻫﺮ ﯾﺴﺖ ﺧﺎص ﻛﻪ از ﻓﯿﺾ ﻣﻌﻨﻮﯾﺴﺖ‬

‫اﯾﻨﻬﺎ ﻋﻮارض اﺳﺖ وﻣﺤﺒﺖ ﻧﻪ ﻋﺎرﺿﯽ اﺳﺖ‬

‫ﺣﺐ وﻃﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد ورا‬

‫ﻛﺰﺣﺐ ﺧﺎك وﺳﻨﮓ ودر ﺧﺖ آﻣﺪه ﺟﺪا‬

‫اول ﻛﻼم ﭼﻮن زدﻫﺎن ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺮون‬

‫ﻧﻄﻖ زﺑﺎن اﻫﻞ وﻃﻦ ﮔﺸﺘﻪ رﻫﻨﻤﻮن‬

‫اول ﻣﺸﺎم ﻫﻢ ز وﻃﻦ ﺑﻮی ﻋﺸﻖ ﯾﺎﻓﺖ‬

‫ذوق از وﻃﻦ ﺑﺪاﯾﺖ‪ ‬ﻟﺬات رزق ﯾﺎﻓﺖ‬

‫اول ﻗﺪم ﺑﻪ ﻣﻨﺸﯽ‪ ‬ﭼﻮ اﻏﺎز ﻣﯿﻜﻨﺪ‬

‫اول ﻧﻔﺲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺪ ﺣﯿﺎت ﺑﻮد‬

‫ﭘﺲ ﮔﺮﻣﺮا ﺟﻌﺖ ﺳﻮی وﺟﺪان ﻛﻨﯽ ﺑﺠﺪ‬

‫از ﳌﺲ ﺧﺎك ﭘﺎك وﻃﻦ ﻧﺎز ﻣﯿﻜﻨﺪ‬

‫ازآن ﺣﻮاس ﻛﺎن وﻃﻨﺖ را ﻣﺤﺎط ﺑﻮد‬

‫وان ﮔﺎه ﻓﻜﺮ اﯾﻨﻬﻤﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﯽ ﻋﺪد‬

‫ﯾﺎﺑﯽ زﺑﻬﺮ ﻋﺸﻖ وﻃﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﻄﯿﻊ‬

‫اﯾﺨﺎك ﭘﺎك ﻋﺎﺷﻖ اﻓﺘﺎدهء ﺗﻮام‬

‫ﻣﺠﺒﻮر ﺣﺐ ﺗﺴﺖ ﺣﻮاس وﻗﻮای ﻣﻦ‬

‫ﺷﺪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻛﻪ داغ ﺟﺪاﯾﯽ وﻓﺮﻗﺘﺖ‬

‫ﭘﺲ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﭼﺴﺎن زﺳﺮ ﻣﻦ ﺑﺪر ﺷﻮد‬

‫ﺷﺒﻬﺎ ﺑﯿﺎد وﺻﻞ ﺗﻮ ﺑﯿﺨﻮاب ﻣﺎﻧﺪه ام‬

‫ﻫﺮ ﻋﻠﻢ وﻓﻦ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬وﲢﺼﯿﻞ ﻛﺮده ام‬

‫اﻟﻠﻪ ذواﳉﻼل ﻛﻪ ﻋﻼم ﻏﯿﺐ ﻫﺎﺳﺖ‬

‫ﺑﺎ ﺻﺪ ﻫﻮس ﻫﺰار ﺗﺼﻮر زﻣﻠﻚ ﺷﺎم‬

‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﯿﺶ وﻋﺸﺮت و راﺣﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‬

‫ازﺟﺬب ﻋﺸﻖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮﯾﺖ ﺑﯿﺎﻣﺪم‬

‫ﮔﺮ ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﻨﮓ ﻣﻼﻣﺖ ﺑﺴﺮ ﺧﻮرم‬

‫ﻣﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‬

‫اﯾﺨﺎك ﭘﺎك ای وﻃﻦ ﺧﻮش زﻣﯿﻦ ﻣﻦ‬

‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎش وﺷﺎد ﺑﺰی ﺗﺎ اﺑﺪ ﲟﺎن‬

‫در ﻣﺴﻠﻚ ﲤﺪن وﻋﻤﺮان و ﺑﺮﺗﺮی‬

‫رﺷﻚ آور ﺑﻼد ﲤﺪن ﻧﺸﺎن ﺷﻮی‬

‫اﺑﻨﺎء واﻫﻞ ﺗﻮ زﻓﯿﻮﺿﺎت اﺗﻔﺎق‬

‫ﮔﺮدﻧﺪ ﯾﻚ وﺟﻮد‪ ،‬ﳕﺎﯾﻨﺪ دﺳﺖ ﯾﻚ‬

‫ﻣﺠﺒﻮر ﺣﺐ اوﺳﺖ ﺷﺮﯾﻒ اﺳﺖ ﮔﺮ وﺿﯿﻊ‬

‫ﺑﺎﺟﺴﻢ وﺟﺎن ﻓﺪاﯾﯽ دﻟﺪاده ﺗﻮام‬

‫ﻋﺸﻘﺖ زﺑﻬﺮ ﻫﺮ ﻣﺮ ض ﻣﻦ دوای ﻣﻦ‬

‫ﻣﯿﺴﻮﺧﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﺷﻤﻊ دل وﺟﺎن ﻋﺎﺷﻘﺖ‬

‫ﺑﺎﺷﯿﺮ اﻧﺪرون ﺷﺪ وﺑﺎﺟﺎن ﺑﺪر ﺷﻮد‬

‫در روز ﻫﺎ ﺑﻔﻜﺮ ﺗﻮ درﺗﺎب ﻣﺎﻧﺪه ام‬

‫ﻧﯿﺖ ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ وﻧﻔﻊ ﺗﻮ ﺑﺮده ام‬

‫داﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ و ﻧﯿﺖ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﺺ وﺻﻔﺎ ﺳﺖ‬

‫آن ﺷﺎم ﻛﻮز ﺻﺒﺢ ﺳﻌﺎدت ﺷﺪه ﺑﻜﺎم‬

‫ازﻋﺸﻖ ﺗﻮ دوﯾﺪه زﺳﺮ ﭘﺎی ﺳﺎﺧﺘﻢ‬

‫ﻧﯽ ﺑﻬﺮ ﺟﺎه وﺛﺮوت وﺣﺸﻤﺖ ﺑﯿﺎﻣﺪم‬

‫ﮔﺮ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻃﻌﻨﻪ و ﺗﻮ ﺑﯿﺦ ﻫﺎ ﺑﺮم‬

‫اﯾﻦ آرزو ﻛﻪ ﺷﻬﺮه ﻛﻨﻨﺪم وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺖ‬

‫ﻣﻌﺸﻮق ﻣﻦ‪ ،‬ﺣﺒﯿﺐ ﻣﻦ ودﻟﻨﺸﯿﻦ ﻣﻦ !‬

‫در ﺣﻔﻆ و در ﺗﺮﻗﯽ وﻣﻌﻤﻮری واﻣﺎن‬

‫درﻋﻠﻢ و درﺻﻨﺎﯾﻊ در ﻫﺮ ﻫﻨﺮ وری‬

‫در ﺷﺮق ﻫﻤﭽﻮ ﺷﻤﺲ در ﺧﺸﺎن ﻋﯿﺎن ﺷﻮی‬

‫ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﻬﺮه ﯾﺎب وﺑﺮاﯾﻨﺪ از ﻧﻔﺎق‬

‫ﺑﻨﺪﻧﺪ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻛﻤﺮ ﻫﻤﺖ وﻛﻤﻚ‬

‫ﺧﯿﺮﯾﺖ وﺳﻌﺎدت وﺛﺮوت ‪،‬ﻧﻈﺎم وﻧﻈﻢ‬

‫از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻮ اﻧﮕﺮ وﻫﻢ ﺑﻬﺮه ور ﺷﻮی‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺮب وﻧﻈﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ وﺟﻨﺪ رزم‬

‫در ﻛﺮهء زﻣﯿﻦ ﺑﺘﺮﻗﯽ ﺳﻤﺮ ﺷﻮی‬

(در داراﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻛﺎﺑﻞ ‪ ١٣٢٥‬ق)‬