مطابقت فعل با فاعل
از کتاب: زبان د آری
درنثراین زمانی فارسی هرگاه فاعل جمع بود فعل جمع وهرگاه فاعل مفرد بود فعل مفرد بکار می رود .
هرچند قاعده چنان بود که درمورد جانداران فعل گزاره مطابق نهاد باشد . برای نهاد مفرد فعل مفرد وبرای نهاد جمع فعل جمع به کار رود .
خبرنگار نیامد . خبرنگاران نیامدند . کناری می خواند ، کناریها می خوانند . اسپ شیهه می کشد. اسپها شیهه می کشند.
درمورد رستنیها ؛ گاهی جمع وگاهی فعل مفرد به کار رفته است .
گلها شگفتند .گلها شگفت . سبزه ها خشک شدند . سبزه ها خشک شد.
وبرای اسمهای معنا نیز ؛ همه جا فعل مفرد به کار ببرند .
خاطره ها فراموش می شود.
برای اعضای دوتایی بدن هم فعل جمع به کار برند .
برای آدمهای محترم ؛ درحالت مفرد هم فعل جمع به کار برده شود .
پدرم گفتند . استاد نقاشی تشریف آوردند.
مگراین قاعده ها اززمانهای دور غرق در استثنا ها شده اند و آشفتگی دراین کار هنوز برنوشته ها سایه افگنده است .
اینک چند نمونۀ اشتباه آمیز :
« بخاطری که افغانستان خط فاصل نام نهاد دیورند را ، که انگریزان دردوران استعمار تعیین کرده بود ، هیچگاهی به رسمیت نشناخته است .»
(ازگوگل فارسی )
درجملۀ نقل شده انگریزان واژۀ جمع است وفعل نیز باید جمع باشد ، یعنی تعیین کرده بودند .
« به گفتۀ آقای صافی ازنزد این افراد هفتاد کیلوگرام مواد مخدرویک قبضه اسلحۀ کلاشنیکوف نیز بد ست آمده است .»
( ازگوگل فارسی)
دراین جمله سه اشتباه هست .
- یکم _ واژۀ افراد که پستر، زیر همین عنوان روشن خواهد شد .
- دوم _قبضه ، وابستۀ عددیست که با تیغها می آید .یک قبضه شمشیر ، یک قبضه پیش قبض ، یک قبضه کارد با تفنگ ، تفنگچه وتوپ «میل » به کار می رود . یک میل کلاشنیکوف .
- سوم _ اسلحه واژۀ جمع است وبا یک سازگار نیست . می بایست به جای آن سلاح نوشته می شد
جملۀ دیگر:
« گروه اول کسانی است که هم درنظام هستند وهم با نظام درموارد معینی نا سازگاراند .»
انترنت
سخن برسرعبارت « کسانی است » است . نهاد جمع است ، باید فعل گزاره نیز جمع ، یعنی استند یا اند باشد .
دراین سالهای اخیر اهل قلم بدان سو رخت از آشفتگی کشیده اند ؛ که درمورد اسمهای ذات هرگاه نهاد مفرد بود فعل مفرد بیاورند و هرگاه جمع بود فعل جمع به کار برند . درمورد اسمهای معنا نیز گاهی این اصل رعایت شده است وگاهی درمورد جمع ومفرد اسم معنا فعل مفرد به کار رفته است .
اینک چند مثال :
«روزی از روزها ، هنگامی که مانند همیشه گلهای رنگارنگ شگفته بودند ، پرندگان می سرودند ، وصدای خنده وغلغلۀ کودکان ازکنار جویبار به گوش می رسید ، ناگهان باد سردی ازجانب دشتهای دور به وزیدن آغاز کرد . »
( ازفاتح روی زمین ، سید بهاءالدین مجروح.)
« درحالی که حواس درتنگنای ظواهر گرفتاراند وفقط به احساس اموری که به سطح وظاهر اجسام ارتباط دارد ؛ نایل می شوند وبه حریم حقیقت اشیا راه ندارند .»
( ازتعلیق بر سلامان وابسال جامی ...، محمد اسماعیل مبلغ)
اکنون که ازرواج هردوگونه روش مثالها داریم راهی راباید برگزیدکه ازآشفتگی بتوان برون رفت . پندارم مرجح خواهد بود که با اسمهای جمع (معنا وذات)فعل جمع وبا اسمهای مفرد (معناوذات) فعل مفرد بکاربرود.
شبهاگریختندوتوچون بادهای سرد ، همراه با سیاهی شبهاگریختی
دل بازبه جوش یارب آمد، شب رفت وسحرنشد شب آمد
درخت سبزشد.
درختان سبزشدند.