درویزۀ ننگرهاری
آخوند درویزه عالم معروفی است که در حدود سال هزارم هجری در صفحات پشتونخوا بمیان آمد، وی از نسل جیون بن جنتی نامی بوده و‌پدرش گدائی بن سعدی نامداشت، که مدتی در قندوز میزیست، و بعد از آن به کوهسار افغان آمده با مریم خواهر ملک دولت ملی زی مزاوجت نمود و در آنجا سکونت گزید (۷۵).
این شخص از پیروان سید علی مشهور به پیر بالاست، که در عصر مغولیه به تحریک در بار هند بر خلاف برخی از رجالیکه در مقابل مغول منشاء نهضت ها و حرکات ملی میشدند تبلیغ ها میکرد، و درین سلسله منشاء نهضت ها و حرکات ملی شدند تبلیغ ها میکرد، و درین سلسله آخوند درویزه تمام عمر خود را صرف مخالفت روشانی ها نمود، و در آن حدود بر خلاف بایزید و پیروانش مدتها تبلیغ کرد.
آخوند پرویزه بزبان پشتو سبک مشهور روشان را پیروی نمود، و کتابی بنام (مخزن اسلام) به پشتوی مسجع نگاشت و در آن بر خلاف روشانیان تبلیغ ها نمود، و کتاب مخزن اسلامش آنقدر ترویج اقامت یافت که در تمام وطن کتاب درسی بوده و زن مرد و مرد پشتون آنرا میخواندند، خوشحال خان معروف در سوات بشهرت این کتاب اشاره میکند(۷۶) تبلیغات درویز و همراهان وی در صفحات پشتونخوا یکی از عوامل مهمۀ ناکامی بایزید روشن و طرفداران وی گردید، درویزه علاوه بر کتاب (مخزن)اثر دیگر بنام تذکرة الابرار و الاشرار بزبان پارسی نیز نوشته و بسال (۱۰۲۱ه) با تمام رسانیده درین کتاب در ویزه اوضاع عصر خود را نوشت و بر خلاف فرقۀ روشانیان تبلیغ ها نمود و ارشاد الطالبین هم از آثار اوست.
درویزه بقول رحمان علی خان در سال (۱۰۸۴ه) از جهان رفت (۷۷) و در پشاور مدفون است. این عالم مشهور خانوادۀ علمی را از خود ماند، که پسران و احفاد و اولاد شأن تماما عالم و نویسنده و شاعر پشتو بوده و آثاری از خود بیاد گار گذاشته اند.