خراسان پس از ابو مسلم و دوام جنبش های ملی
نهضت بو مسلم در خراسان انتقال حکومت از امویان به عباسیان دو نتیجۀ بسیار بارز و مهم را در تاریخ اسلامی داد:
اول: چنانچه گفتیم این جنبش مبدأ حرکات ملی دیگری در خراسان گشت که بالاخره منجر به تأسیس سلطنت داخلی در خراسان گردید و نخستین شهنشهاه این سرزمین در دورۀ اسلامی بو مسلم بود که بهمین لقب شهرت داشت , و نوبت اورا بر سر چهار سوی مروشاهجان بود که بهمین لقب شهرت داشت و نوبت اورا بر سر چهار سوی مرو شاهجان خراسان تا ۶۱۷ ه میزدند ۱ و او در خراسان سکۀ خود را هم رواج داده بود.۲
دوم:با این حرکت که متج به تأسیس دولت عباسی گردید عناصر خراسانی و عجمی در در بار و سازمان خلافت و لشکر و غیره داخل شدند و در بار عباسی اکنون همان در بار متعصب و عربی خالص نبود بلکه عناصر مدنیت و فرهنگ خراسان نیز دران امیخت و در نتیجه زبان و فرهنگ و علوم و دساتیر و روایات خراسانی هم محفوظ ماند و در مقابل سلطۀ عربی بکلی از بین نرفت. چنانچه به مجرد کشتن ابو سلمۀ خلال وزیر آل محمد در سال ۱۳۲ ه یکی از رجال نامدار خراسان خالد بن برمک بن جا ماس بن یشتاسپ بلخی ۳ که از خانوادۀ معروف متولیان معبد نو بهار بلخ بود, به وزارت سفاح رسید, واو یکی از عمائد در بار و
۱-طبقات ناری۱/۱۰۷
۲-دائرة المعارف اسلامی ۱/۱۰۲
۳-ابن خلکان ۱/۱۰۵
از مشاوران و کار داران معتمد خلفای عباسی بود که بر دیوان خراج خلافت عاملی داشت و در حفظ فرهنگ و آثار عجمی میکوشید. چنانچه در سنه ۱۴۵ ه حین بنای بغداد, منصور خلیفه را از تخریب بنای ایوان کسری باز داشته بود۱ و ما بعد ازین به تفصیل از و دودمانش بحث خواهیم راند.
چنانچه میدانیم و در سابق کفتیم : هنگامیکه بو مسلم از خراسان روی بسفریکه عاقبت ان مرگش بود نهاد در خراسان ابوداود خالد بن ابراهیم ذهلی را که یکی از تازیان پرورده اش بود بطور نائب خود گذاشت و این شخص نکوهیده کردار با پرورندۀ خویش خیانت کرده و چنانچه گفتیم بو مسلم را از آمدن خراسان به اشارل منصور خلیفه باز داشته بود بعد از قتل بو مسلم در خراسان از طرف منصور والی ماند و این شخص خراسان را در جزو کشور عباسی در آورد,و آنقدر اطاعت کرد که در ۱۴۰ ه چون منصور عباسی عم خود عبدالله بن علی را بگرفت و اورا در قصر خلافت خویش محبوسی کرد برخی از همراهان عبدالله را در خراسان به ابوداود خالد فرستاد تا درینجا ایشانرا کشتار نمود۲