دوره قبل از اسلام قدیمی ترین کتیبه های قبل التاریخ
در دره علیشنگ لغمان در سلسله کوهسار یکه راه های دره های آن شرقاً به دره شمالی ماجرای دریای کنر میگذرد. در سنه ۱۳۲۹ ه - ۱۹۱۱م نزدیک یک مغاره بین جبل بر صخره کوهی کتیبه یی کشف شده که آن وقت امیر حبیب الله خان بدیدن آن رفت و عکس نخستین آن جریدهٔ سراج‌الاخبار افغانیه شماره (۱۶) سال (۶) مورخ ۵ حمل ۱۲۹۶ ش – ۲۵ مارچ ۱۹۱۷ م طبع کابل نشر شد.
تا اکنون در آن باره مطالعات علمی به عمل نیامده و تمام آن عبارت از خطوط مستقیم یا منکسر بهم پیوسته است که روی یک صخره کوهی کنده شده و بسیاری واضح و روشن است که با هیچ یکی از خطوط مکشوفهٔ دورهٔ تاریخی افغانستان تشابهی ندارد. و اگر آنرا با خطوط
) ۱) با امر امیر حبیب االله خان در پهوی این کمیته قبل التاریخ این مضمون را درنگ نوشته اند:
«بیاد گاری تشریف آوری اعلی حضرت سراج الملة والدین امیر حبیب الله خان درانی بارکزئی محمد زایی پادشاه دولت علیه خدا داد افغانستان اینکه در تاریخ 12 ربیع الاول سنه یک هزار وسه صدو بیست و نه هجری بود
که در این موضوع سنگهای نوشته را ملاحظه فرمودیم.
چون خط های آنها در این زمان مروج نود خوانده و دانستۀ ما نشد که نقش سنگها برای چیست؟ لهذا نقل خط های آنها را بذریعۀعکس بحضور خود برداشتیم و به جهت ترجمه کردن در ولایات بعیده ارسال داشتیم تا زمانیکه معلوم شود چند کلمه را درسنگ هذا حکم نقش فرموده بیادگار گذاشتیم»
از دانشمند علی اکبر شهرستانی استاد پوهنحی ادبیات و علوم بشری که نقل این کتیبه را به ما داد تشکر میکنیم وی گفت: در اینجا هشت سنگ نوشته موجود است .
بهر صورت تا اکنون کلیدی برای خوانش چنین نقوش مبهم بدست نیامده و موسیـو فوشه (1) هم متردد است که آیا این نقوش مربوط به دوره های قبل التاریخ خواهد بود یا نی؟
نا گفته نماند که برخی از اشکال حیوانی یا انسانی در دوره های بیا مابعد بر سبیل هوس و تفریح بر برخی کتیبه های قدیم کنده شده اند (مانند نقش های جدید که برخرسنگ های جغتو وغیره نقش شده) ولی کندن چنین خطوط مثل منقورات درۀ لغمان نمیتواند برای هوس رانی باشد و حتماً مطالبی در آن بوده است که ما اکنون کلید برای دریافت آن نداریم و بنابر این زیاده در باره آن نمیتوان گفت و ما در اینجا تنها به عکس نقوش دره علیشنگ لغمان و هزاررسم سمنگان اکتفا میکنیم.