شاه محمد خان کلاتی، شمس الدین اتکه و شیر خان ترین

شاه محمد خان کلاتی از مشاهیر رجال دورۀ همایون و اکبر است که با بیرم خان در قندهار بود و طوریکه در شرح حال اکبر گذشت، در حراست آن قلعه بسیار کوشید و با قوای صفوی مقابله کرد، و سالها حکمران مستقل قندهار شمرده میشد، و در سال (۹۶۵ه‍) در هند بدربار اکبر رسید و بمنصب دو هزاری به حفظ کوت و حکومت آنجا گماشته آمد، و بعد از آن به ماموریت های دیگری هم رسید، و بعد از (۹۸۰ه‍) در گذشت پسرانش عادل خان و قیام خان نیز از صاحب منصبان دورۀ اکبر و جهانگیر اند(۳۳) شمس الدین اتکه پسر میریار محمد غزنوی است که در ابتداء ملازم میرزا کامران بوده و بعد از آن بدربار همایون در هند رسید، و در دودمان شاهی راه یافت. شمس الدین تا دم آخر با همایون رفیق بود، بعد از فتح دوبارۀ هند شمس الدین بحکومت سر کار حصار که جاگیر شهزاده اکبر بود ، به خطاب خان اعظم مقرر گردید، و بعد از آن یکی از بزرگان دربار اکبر بشمار رفت، و به مهمات امور سلطنت و وکالت می پرداخت تا که در رمضان سال (۹۶۹ه‍) در دربار اکبر دست ادهم خان کشته گردید، بعد از وی دودمان شمس الدین خان به اتکه خیل مشهور و همه از اعیان سلطنت اکبری بودند، که کمتر از چهار هزاری رتبه نداشتند(۳۷(. شیر خان ترین یکی از مشاهیر قندهار است که در سال (۱۰۳۱ه‍) در پیشین علم ریاست ملی افراخت، و شخصی بود که مهابت ظاهری و عقل متین و ادراک رسا داشت و به ریاست موروثی فائز گشته دران سر زمین علم استقلال بر افراشت و از مترددین عراق و هندوستان زرهای خاطر خواه بطور راهداری میگرفت، بعد از آن بشرحیکه در مبحث وقایع عصر شاه جهان گذشت، با علی مردان خان حکمران قندهار در آویخت از آنجا به دربار هند. رفت و طوری نفی البلد بمنصب دو هزاری و تنخواه و جاگیر زیاد در پنجاب می زیست، چون شیرخان و جاهت ملی داشت و در اقوام خود دارای نفوذ و اقتداری بود بنابران شاه جهان اورا در در اکبر آباد نظر بند نگهداشت، و اولاد و احفادش نیز در محبس مغول بودند، همان بود که این راد مرد غیور افغان بجرم وطنخواهی در محبس اکبر آباد مریض و مدفون گردیده و در ریعان جوانی از جهان در گذشت (۴۱)