پښتون په ویدا کي

په ويدا کي مو د پښتنو ذکر ته دمخه اشاره وکړه، ځکه چه دا تاريخي وثیقه د پښتنو اهمیت او ثقافت، او سياسي او اجتماعي ژوندون د ١۴٠٠ ق،م په شا او خوا کي ښکاره کوي، نو به دلته لږ څه دغي خبري ته تفصيل ورکو: په ويدا کي پکتها د پښتنو د پاچا په ډول، او پکهت د قوم نوم، څو ځایه او مكرر راغلي دي. هغه انگلیسی ترجمه چه د اروپا مشهور هند پوهاند او مستشرق رالف تي ايچ گریفت Ralph T. Griffith له ویدا څخه په دوه ټوکه کي گړیده، د پکهت ذکر ئې په دغو ځايو کي راغلي دي:  

۱ـ دوهم ټوک ۱۸ مخ - اومه برخه - ۱۷ سندره

۲- دوهم ټوک ١۵٣ مخ - اتمه برخه - ۲۲ سندره

۳- دوهم ټول ٢٦٠ مخ - اتمه برخه ۱ سندره

۴- دوهم ټول ۴٦۵ مخ - لسمه برخه - ٦١ سندره

 اوس به نو لاندي د ويدا ځني هغه جملې او فقرې راوړو چه په هغه کي د (پښتون = پکهت) نوم ياد شوي دي: 

"... برگویس Bhrigus او درو هیوس Druhyus ژر غوږ ونیوئ یوه دوست بل دوست ته د دوو ليرو قبیلو په منځ کي نجات وباخښه... د پکهت او بهالانا او الينا، او شیوا، او ویشانن خلق سره را ټول شول آریائې ملگري لار ښووني ته د تريتسو Tristus قبيلې ته راغي، د ده دا د زړوتوب راتگ، له دې لا مله و، چه د جگړي سره ئې مينه درلوده، له دې سندري څخه څرگندیږي چه پکهت (پښتون) او بهالانا (د بولان یا لغمان خلق) الينا (نورستانیان) شيوا (د انډوس د غاړو و یا دکابل د شيوکي خلق) په يوه جنگ کي سره ملگري وه، او پښتانه په هغه وختوکي له خپلو وطني وروڼو سره مله او متحده وه. بل ځاي هسي وايي:

"اې اسونانو پر خپلو جنگي اربو سپاره شي، پر خپل طلائي پلاز کښيني، اې هغه خلقو چه تاسي بهالايان یاست، هغه مرستي چه تاسي له پکته او ادریگو Adhrigu سره وکړې، نو با بهرو Babhru له خپلو دوستانو څخه پیل شو" په دي سندره کي چه پکته راغلي دي، د بښتنو پاچا دي، ادریگوا او بابهرو هم د ده ملگري پاچهان دي شاعر د کوم جنگ کيسه کوي، او د پښتنو د پاچا او ادریگو لپاره د سهارنيو ستوریو څخه کومک غواړي له دې څخه ښکاري چه په دغو وختو کي هم پښتنو اداري نظام او مشر او پاچا درلود، او په گډه او ملگري له دښمنانو ره جنگیدل، د ويدا په بل ځاي کي هسي راغلي دي:

" اي اندرا! ته ډير لوي يې، له تا څخه غواړم، چه موږ پۍ وري غواوي را کړې! لکه مدهه ياتي تيا Medhyatithia او ني يا تي تيا Nipatithia ( دوو شاعرانو نومونه دي) ته چه دي ورکړي دي هغسي چه د کنوا Kanva ټبر، او د تارسادسيو Trasadsyu شهزاده، او پکته (د پښتنو پاچا) او داساوراجا Dasavraja ته دي ورکړي دي...

په دې سندره کي شاعر له اندرا (د جنگ رب النوع) څخه پيوري غواوي غواړي، چه د آریائیانو په ژوندون کي ډیراهمیت درلود، او هم دوه تنه نور شاعران او د كنوا قبیله او يو شهزاده او بل پاچا او هم د پښتنو پاچا (پکته) د مثال په ډول راوړي، او له اندرا څخه د دوي په توگه غواوي او بډائي غواړي. 

له دې سندري څخه ښه څرگندیږي، چه اندرا د جنگ رب النوع د پکهت له دلاوري او جنگري قبيلي سره ډيره مهرباني درلوده، او دا قبیله په هغه وخت کي هم ډيره بډايه او اباته وه ډيري غيلې او گورمونه ئې درلودل.

 د ویدا په بل ځاي کي د پښتنو يادونه هسي شوي ده: 

” هغه ډير ښه سندرچي د جنگ په تودوالي کي دا دعا وويله، چه په جنگ کي پر آسونانو Asvins بري ومومي هغه وخت چه خورا سخي رب النوع پکهت پلار او مور وژغورل، نو ئې پر اووهوتاو يرغل وکړ شياوانا Chyavana (د يوه پخواني شاعر زوي) د ښکلو سوغاتو د وړاندي کولو لپاره، په ډير تدابيرو هغه مذبح سمبال کړ، توروایانا Tvrayana چه تر ټولو موجوداتو ښه ږغ لري، د نذر مشوبات ئې د سيل په څير راتوي کړل، چه مځکه زرغونه او اوبه کړي...

لکه پیشل Pishel مشهور وید پوهاند چه ويلي دي، توروایانا د پښتنو د پاچا نوم دي، د شیاوان شاعر سره چه د بريگو زوي و، د پاچا مخالفت ولويد. 

شیاوانا د آسون له رب النوع سره مینه درلوده، د قربانۍ ځاي ئې په ډيرو ايرو او خوشبويو دود او سمبال کړ، چه د پکهت پر پاچا بري ومومي، خو اندرا د جگرې رب النوع د پښتونو د ننگيالۍ قبيلي پر خوا شو، قرباني ئې منع کړه، هوتاگان چه د قربانۍ د اجزاء لپاره راغلي وه، سره وئې شړل، نو د پښتنو پاچا د اندرا د خوښۍ لپاره مشروبات لکه بهانده رود داسي وبهول او پر دښمن بريالي شو.

په دې ډول پښتانه تل په جگرو کي پر دښمانانو بريالي وه، او د دوي د پاچا اقتدار هم خورا ډیر و، د د ریگویدا سندري له دغو جگړو څخه ښه تفصيلات را کوي، چه اندرا هم تل د پښتنو ملگري و، او په جگړو کي د دوي پاچا ته کومک رساوه. 

دا خو پخپله د پکهت يعني د بښتون ډير پخواني تاريخي تذکار و، چه د ويدا په پاڼو کي شوي دي، بيله پکهت څخه په ويدا کي د پښتو د ځينو قبيلو نومونه هم ذکر شوي دي، او دا ځني ښکاري، چه د پښتنو قبایل په هغه وختو كي هم موجود او مشهور وه، مثلاً: 

”ديووداسا د ارغنداو او د هراوت پر غاړه له څو قبيلو سره جنگونه وکړه چه نومونه ئې دا دي: ډاسا Dasas پاني Pani بریسایا Brisaya پارواتا Paravata دا جنگونه د هيلبرنټ Hillebrandt په قول د سراسوتي Sarasvati يا هر اوتي يعني د هراوت او ارغنداو پر غاړو وه، دي وايي: چه په دغو جگړو کي د اراکوزي (اوسنی قندهار) خلق شامل وه، او د ویدا پاراوتا قبیله هغه پاروئتي Parueti گڼي چه بطلمیوس یونانۍ جغرافیا وال هم د ارغنداو په ورشو کي ښوولې ده.

ځکه چه ویدا تل زموږ د هیواد مځکي، غرونه، رودونه يادوي او د دې هیواد کتاب دي، نو دا ويلاي شو، چه د هیلبرانټ نظریه رشتيا ته نژدې ده، او سراسوتي چه په اوستا کي هراوتي و، اوس دغه هراوت دي، ډاسا چه د دغو مځکو يوه قبيله وه، په پښتنو کي تر اوسه هم په دغه نامه ځيني قبائل سته، مثلاً په سليمان خيلو کي تر اوسه هم داسو Dasu قبیله سته. پانۍ هم اوس په پني مشهور دي، چه په سيوۍ کي د ډاډر شمال ته اوسي، او ځانونه کاکړ گڼي بریسایا کټ مټ اوس هم سته بړیڅ Barech ئې بولي، چه د قندهار په ښوراوک کي اوسي او د هیواد په جنوني څنډو کي تر هلمنده او سيستانه پراته دي، په دوي کي د فتح خان بړیڅ کسې تر اوسته مشهوري دي او په هند کي هم د پنجاب ویرچ Variach قبیله دغه بړیڅ ته رسي او د  د جنوبي هند بهرایج ښارهم  له دغه نامه سره اړه لري.

دغسي هم د ويدا پاراواتا چه بطليموس د ارغنداو پاروئيتي قبيله بللې ده، تر اوسه هم پ ه الكوزو کي پروټ Parut نومي پښه شته ځکه چه الکوزو هم د اراکوزي خلق دي نو پروټ هم هغه پاراواټا قبيلې ته نژدي دي. په دي کرښو کي زما مقصد د پښتنو د تاريخ بيانول ندي، بلکه تش دا خبره څرگندوم، چه د پښتون نوم او مدنيت د ويدا همزولي دي، او بيله دې نومه د پښتنو د ډیرو قبيلو نومونه هم په ويداکي راغلي دي.