کارنامه های مردم افغانستان در انتقال کلتوری در عصر عباسیان
ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺍﻣﻮﻯ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻛﻠﺘﻮﺭ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ، ﺻﺒﻐﮥ ﺧﺎﺹ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺧﻠﻔﺎﻯ ﺑﻨﻰ ﺍﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺳﲍ ﻋﺮﺑﻰ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﻰ ﺭﺍ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﻣﻴﺪﺍﺷﺘﻨﺪ، ﺑﻨﺎ ﺑﺮﺍﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﳐﺎﻟﻒ ﺳﻴﻄﺮﮤ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻋﺮﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﲢﺖ ﻗﻴﺎﺩﺕ ﺭﺟﺎﻝ ﺁﺯﺍﺩﳜﻮﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻗﻴﺎﻣﻬﺎ ﳕﻮﺩﻧﺪ، ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﳒﻤﻠﻪ ﻗﺎﺭﻥ ﻫﺮﺍﺗﻰ ﺩﺭﺳﻨﮥ ۳۲ )ﻫـ ۶۵۲ ﻡ( ﺩﺭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻧﻴﺰک ﺑﺎﺩﻏﻴﺴﻰ ) ۹۱ ﻫـ ۷۰۹ ﻡ( ﺩﺭ ﺑﻠﺦ ﻭ ﲣﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﲰﻨﮕﺎﻥ ﻭ ﺑﻐﻼﻥ، ﻭ ﻗﻴﺎﻣﻬﺎﯼ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺷﺖ، ﺗﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﲪﻦ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﺮﻭﻯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻰ ﺩﺭﺳﻨﻪ ) ۱۲۴ ﻫـ ۷۴۱ ﻡ( ﭘﻴﺸﻮﺍﻯ ﺩﻋﻮﺗﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪ، ﻛﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﺍﻣﻮﻯ ﺑﻪ ﺁﻝ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﳕﺎﻳﺪ.
ﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۲ ﻫـ ۷۴۹ ﻡ ﺑﺎﻟﺸﻜﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﻜﻮﻓﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺁﻧﺸﻬﺮ ﺧﻄﺒﻪ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺳﻔﺎﺡ ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩ، ﻭﱃ ﭼﻮﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﻧﲑﻭﻯ ﻓﻮﻕ ﺍﻟﻌﺎﺩﮤ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﻠﻄﮥ ﻋﺮﺑﻰ ﺧﻄﺮ ﺩﺍﺷﺖ، ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﺩﻭﺍﻧﻴﻘﻰ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺳﻔﺎﺡ،ﺍﺯ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺗﺮﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ) ۱۳۷ ﻫـ ۷۵۵ ﻡ( ﺑﻌﻤﺮ ۳۵ ﺳﺎﻟﮕﻰ ﺑﻜﺸﺖ، ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﺯﺍﺩﳜﻮﺍﻩ ﻛﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻃﻠﺒﻰ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﺸﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ) ۴۲ ﻕ ۷۵۹ ﻡ( ﻓﲑﻭﺯ ﺳﹸﻨﺒﺎﺩ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺍﺯ ﻗﺮﻳﻪ ﻫﺮﺩﺍﻧﮥ ﻏﺮﺏ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﺎ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻟﺸﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﳔﻮﺍﻫﻰ ﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﻭ ﲢﺼﻴﻞ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺩﺭﺳﻨﮥ ) ۱۵۰ ﻕ ۷۶۷ ﻡ( ﺍﺳﺘﺎﺩﺳﻴﺲ ﻫﺮﺍﺗﻰ ﺍﺯﺑﺎﺩ ﻏﻴﺲ، ﺑﺎﺗﻔﺎﻕ ﺣﺮﻳﺶ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻰ ﻗﻴﺎﻡ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻳﻜﺴﺎﻝ ﺑﻌﺪ ) ۱۵۱ ﻕ( ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻬﺮ ﺯﺭﱋ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﺑﻘﻴﺎﺩﺕ ﳏﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﺪﺍﺩ ﻭ ﺁﺫﺭﻭﻳﻪ ﺑﻦ ﻣﺮﺯﺑﺎﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻨﮥ ) ۱۵۸ ﻕ ۷۴۷ ﻡ( ﻣﺮﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﻘﻨﻊ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﻄﺎﺑﻮﺩ، ﺍﺯ ﺑﺎﺩﻏﻴﺲ ﻫﺮﺍﺕ ﺑﺮﺍﻣﺪ ﻭ ﲨﺎﻋﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺑﺎﺩﻏﻴﺲ ﻭ ﻣﺮﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻫﻤﲔ ﺳﺎﻝ ﻳﻮﺳﻒ ﺍﻟﱪﻡ ﺩﺭ ﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﻣﻴﻤﻨﻪ ﻭ ﻣﺮﻏﺎﺏ ﻭ ﭘﻮﺷﻨﺞ ﻭ ﺩﺭﺳﻨﮥ ۱۸۳ ﻕ ۷۹۸ ﻡ ﺍﻣﲑ ﲪﺰﻩ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﷲ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻰ ﻋﻠﻢ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻨﺪ ۱۹ ﻭ ﺍﺯﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ: ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﻛﻠﺘﻮﺭ ﻭ ﺳﲍ ﺧﻮﺩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﳕﻰ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﲤﺎﻣﺎﹰ ﺯﻳﺮ ﺳﻠﻄﮥ ﺍﺟﻨﺒﻰ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎﻥ ﺑﻐﺪﺍﺩ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻣﻮﻳﺎﻥ ﺩﻣﺸﻖ، ﻣﻈﻬﺮ ﺭﻭﺡ ﺧﺎﻟﺺ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺳﲍ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺁﻥ ﻗﻮﻡ ﻧﺒﻮﺩ، ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺭﺍﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﻛﻠﺘﻮﺭ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻋﺠﻤﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻠﻞ ﻏﲑﻋﺮﺑﻰ_ ﳐﺼﻮﺻﺎﹰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻴﺎﻥ _ ﺧﻴﻠﻰ ﺑﺎﺭﺯ ﮔﺸﺖ.
ﺯﻳﺮﺍ ﺧﻼﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻰ ﻋﺠﻤﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ، ﺗﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﮥ ۱۵۴ ﻕ ۷۷۱ ﻡ ﺍﻭﻟﲔ ﺑﺎﺭﺣﺮﻛﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻓﻜﺮﻯ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺑﻄﺮﻑ ﻋﺮﺏ ﺑﻌﻤﻞ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯﺍﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﺭﺟﺎﻝ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻰ ﺩﺭﺍﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻛﺜﺮ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﻠﻔﺎﺀ ﺍﺯ ﻣﻠﻞ ﺁﻣﺪ، ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﻛﻪ ﺩﺭﻫﻤﲔ ﺳﺎﻝ ﻳﻚ ﻭﻓﺪ ﺳﻨﺪﻫﻰ ﺑﺎﻳﻜﻨﻔﺮ ﻋﺎﱂ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﺩﺍﻥ، ﻛﺘﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﻭﺳﺘﺎﺭﻩ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻛﻪ ﺳﺪﻫﺎﻧﺘﻪ Sidhanta ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﺮﺩ ۲۰ ﻭ ﺑﺎﻣﺮﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻨﺼﻮﺭ ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺁﻧﺮﺍ ﲟﺪﺩ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﺩﺍﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ، ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻓﺰﺍﺭﻯ ﺑﻌﺮﺑﻰ ﺗﺮﲨﻪ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻛﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﻟﺴﻨﺪ ﻫﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ.