رگ وید

روی هم رفته سرود های معلوم آریایی را به نام «سرو دوید» یا ویدی محض به نام «ودا» یا میکنند. «ودا» اصلا به معنی «دانش و معرفت» است و از نقطه نظر  قدامت و موضوعات مذهبی به چهار مجموعع یا کتاب تقسیم شده است که قدیم ترین و مهمترین آن به «رگ ودا» یعنی «دانش مقدس» موسوم می باشد و از نقطه نظر مراتب ادبی و امثال جغرافیایی و نیمه تاریخی به وادی های جنوب هندوکش و افغانستان شرقی ارتباط زیادی دارد.   «رگ ویدی: مشتمل بر 1028 سرود است که آن را بطور عموم به ده کتاب یا جزء یا قرار اصطلاح ویدی به ده «ماندالا» یعنی «دایره» تقسیم نموده اند و هر یک را « کتاب خانواده » نیز گویند. گه چه بطور عام سرود های ده جزوی « رگ وید» دارای خواص مشترک نیست، معذاالک شش کتاب آن که از دوم تا هفتم باشد , مشابهت هایی به هم دارد و بسته مرکزی جزوهای دیگر را می دهد. اوزان اشعار سرود مختلف هایی به هم دارد و بسته مرکزی جزوهای دیگر را می دهد. اوزان اشعار سرود مختلف و مصرع های منظومه ها 8-11-12 سیلابی می باشد. کلام رگ ویدی تا یک اندازه پیچیده و مرموز و اصطلاحات خاص دارد. معذالک لطف بیان و تشبیهات بدیع و امثال قشنگ و اسمای ارباب انواع و تخیلات بدیع سخن را به منتها درجه زیبا و پرکیف ساخته است ,رگ وید, فی الحقیقه به تنهایی عصاره تمام ادب ویدی است ؛ زیرا سه کتاب رگ وید و بقیۀ ادبیات بعد از عصر ویدی همه از آن الهام گرفته و بسیار مطالب را اقتباس کرده اند.               مجموعه سرود های « رگ وید» به تنهایی محصول چندین قرن است و قسمت های قدیم و جدید دارد ک زبان انها به همان تناسب پاره ای تغییرات یافته است: در قسمت و جدیدی مذکور استعمال حروف علت بیشتر شده حرف (ل) در اکثر موارد جای (ر) را گرفته است. وقف کمتر گردیده و بعضی لغات قدیم از استعمال افتاده است. دورۀ قدیم سرود های رگ وید را که بیشتر به خاکهای افغانستان شرقی تعلق می یگرد به نام عصر « شاندا» و دوره های جدید آن را به خاکهای ماورای شرقی « سندهو» ارتباط دارد « مانترا» گیوند تعین تاریخ عصر «رگ وید» به اتفاق آرا مشکل و نظریات بسیار متباین است به ظور متوسط به طور قدیم ترین دورهۀ آن را عصر «شاندا» باشد, بالاتر از 500 سال قدم می دهند که سه و نیم هزار سال پیشتر از امروز است.       سه کتاب دیگر ویدی عبارت است از «سام وید» , بجو روید» , اتروید اولی کتاب « آهنگ نوا » دومی کتاب « دعاهای قربانی » و سومی کتاب « جادو و طلسم » است که بعد از مهاجرت و توطن آریاها در خاک پنجاب به میان آمد. از لحاظ زبان و ملحوظات ادبی و مضمون بین این سه کتاب « رگ وید» فرق زیادی می باشد. از نقطه نظر زمان هم به طور متوسط هزار سال در بین آنها فاصله است. ادبیات بعد از ویدی , برهماناها» , یوپانیشاوها» , «سوتراها» و غیره را شامل است که عصر حماسی ادب سانسکریت را در بر گیرد و خارج از حوزۀ ادبی کشور ما به میان آمده است.