توابع کابل در عصر گورگانیان هند
کابل که شهرباستانی این کشور است در زمان بابر که موسس سلطنت کورگانیان هند است شهرتی بسزا داشت و بابر از همین جابر لودیان دهلی تاخت در زمان واپسینکه دو دمان این امپراطور در هندوستان سلطنت کردند نیز کابل مشهور بود و مؤرخانآنزمان را درین بارۀ داستانهاست.
برای اینکه موقعیت کابل در تشکیلات ملکیه آن زمان روشن گردد سطور ذیل را از متون تاریخی آن عصر ها برچیدیم.
بابر می نویسد: صوبۀ کابل ( ۲۰ ) تومان دارد که جمع عایدات آن بیست لک شهرخی است (۱) و این مبلخ برابر است با یک کرور بیست وهشت لک دام (۲) در دوران پادشاهی جلال الدین محمد اکبر صوبۀ کابل تومانهایی داشت که به تصریح ابوالفضل چنین است:
1- تومان بگرام و پرشاور که در آنجا دیربزرگی است بنام گورکهتری. (۳)
2- تومان نیک نهار ( ظ . ننگرهار ) لغمانات که داروغه نشین آن پیشتر ادینه بور بود و بعد از آن ( در زمان اکبر ) جلال آباد است. (۴)
3- تومان مندروار: که در آن رودالیشنگ و النگار بهم می پیوندد و به چغان سرای کنر آید. (۵)
4- تومان نجراو – که در آن زمان پر از کافران بودرویۀ پروان و موش مشکی در آن زیاد پیدا میشد.(۱)
5- تومان چرخ لوگر – که سجاوند از قرای مشهور آن بود.(۱)
6- تومان بدر او – مسکن افغان – هزاره – کافر ٍ (۳)
7- تومان السا – مابین گرمیسیر و سرد سیر . (۴)
8- تومان بنگشی – دارای هف هزار سوارو پانصد پیاده. مسکن اقوام مهمند، خلیل، افریدی ختک وغیره. (۵)
9- تومان گردیز – که قلعۀ استوار دارد و عمارات آن سه و چهار طبقه است.
10- تومان غزنین و زابلستان
11- تومان دامنکوه، دارای گل فراوان بهار بی همتا.
12- تومان غوربند دارای سی وسه قسم لاله که مقام خواجه ریگ روان آندران است.
13- تومان ضحاک و بامیان، که قلعۀ ضحاک از آثار باستان آباد و بامیان ویران است و دوازده هزار سمچ و بتهای کلان دارد.
باین طور ابوالفضل کابل را دارای ( ۱۳ ) تومان شمارد که در آن زمان وابسته باین شهر بود ولی تقسیمات کلی (۱۵) صوبۀ سلطنت اکبرشاه کابل بر ( سرکارها ) نیز بخش میگردید. که عبارت بود از سر کار کشمیر، پکلی، بنیر، سوات، باجور، قندهار، زابلستان که ازین جمله سرکار قندهار، ( ۲۴ ) محل و ( ۸۱۱۴ ) تومان نقد و ( ۲۹۶۰۰ ) دینار نقد و ( ۴۵۷۷۵ ) گوسپند و ( ۴۵ ) اسپ بلوچی و ( ۳۷۵۲۹۷۷ ) خروار غله و ( ۴۲۰ ) من برنج و دو خروار آرد و ( ۲۰ ) من روغن و ( ۳۸۷۵ ) سوار و ( ۲۷۲۶۰ ) نفر پیاده مالیات وبستگی داشت و خود شهر قندهار ( ۵۲۷ ) تومان نقد و ( ۳۵۱۲۰ ) خروار غله میداد.
اما سر کار کابل ( ۲۲ ) محل و ( ۸۰۵۰۷۴۶۵ ) دام نقدی و ( ۱۳۷۱۷۸ ) دام مالیه زمین های کشت گری و ( ۲۸۱۸۷ ) سوار و ( ۲۱۲۷۰۰ ) پیاده میداد.
که از آنجمله خود شهر کابل ( ۱۲۷۵۸۴۱۰ ) دام نقد عایدات داشت.(۱)
عصر شاه جهان صوبۀ قندهار از کابل جدا گردید و در جمله ( ۲۲ ) صوبۀ مملکت وی هر دو بحیث صوبه مستقل شناخته آمد که عایدات کابل ( ۱۶ ) کرور دام بود و عایدات قندهار ( ۶ ) کرور دام بود. (۲)