32

نوشته های خط براهمی

از کتاب: تاریخ خط و نوشته های کهن افغانستان از عصر قبل التاریخ تا کنون
10 May 1931

خط براهمی (١) نیز از خطوط قدیم هند است که به قول بعضی ریشه قدیم هندی دارد و نام آن بر همان منسوب است .

و جمعی علماء آنرا مانند خروشتهی از مبدا آرامی شمرده اند که در تمام هندوسیلون(٢) عمومیت داشت و شباهتی آن را به خطوطی (٣) که بر کتیبۀ میشع (٤) بن کموش پادشاه مواب (٥) (850 ق ، م ) کشف شده میدانند که به وسیله تاجران و دریا نوردان بابلی به هند غربی رسیده بود و مبداء تمام الفبا های کنونی هندی گردید و از چپ به راست نوشته میشد.

بسا کتیبۀ های قرن چهارم قبل المیلاد و بعد از آن در هند موجود اند که از آن جمله سنگ نوشته های متعدد آشوکا بدین رسم الخط اند و یک کتیبۀ کرنول ضلع مدارس (مکشوف 1929م ) نصف سطور از راست به چپ هم دارد ولی از کتیبۀ آرامی و یونانی قندهار و کتیبۀ ارامی لغمان ثابت میاید که نفوذ خط براهمی در عصر آشوکا (حدود 250ق ، م) به آنجا رسیده بود و در ازمنۀ قبل المیلاد تنها در شمال غرب هند و وادی اندوس رواج داشت. چنانچه بر مسکوکات شاهان یونانی باختر در آن وادی دیده میشد و ملکه اگاتهو کلیس (٦) و انتی ماکوس (٧) (حدود 250 تا 140 ق ، م) به جای خروشتهی بریک طرف مسکوکات خود خط براهمی را هم نوشته اند. (کیمبرج هستری آف اندیا) (٨) رواج رسم الخط براهمی در سرزمین های شرقی افغانستان درمدت هفت قرن متواتر مقارن با خروشتهی و یونانی پهلوی و دیوه ناگری دیده میشود چنانچه

 در قرنن چهارم میلادی هنگامی که کوشانیان کوچک در این سرزمین حکم میراندند جای خروشتهی را همین رسم الخط براهمی گرفته بود.


وبر مسکوکات کیداره (1)  به خط براهمی کیداره کوشانه شا (2) مانند پیرو(3) 

واره شاهی (4) ورهران (5) بودهابله (6)  بهاسه (7) تاریکه (8)  سدهنی (9) نوشته های براهمی و گاهی مقارن با پهلوی هم دیده میشود ( مجله مسکوکات ) (10) و از این بر میاید که در قرن چهارم میلاد رواج خط براهمی و پهلوی در عصر کیداریان به در جه بود که بر مسکوکات خویش خط یونانی و خروشتهی و ناگری را ننوشته اند 

( رجوع به عکس 7 )  خاتمه دادند این رسم الخط کمتر به نظر میاید مطالعه و کشف اسرار خط براهمی به وسیله جیمس پرنسیپ (11) در سالهای 1834 تا 38 م انجام گرفت که آنرا از رویکتیبه های متعدد ستون های معبد سانچی هند و منار آشوکا در دهلی خواند و الفبای آن را ترتیب داد و اکنون آنرا از روی همان قواعد مرتبه به سهولت میخوانند.