د سور یا هيكل

دلمرخانکری خدای دخیرخانې په کوتل کي دلرغون پیژندني خيرتو دلرغونی افغانستان د مختلفو برخو به پیژند گلوي لکه تاریخ، فرهنگد، ارت، آوهشر گی دپر خدمتونه ترسره کړي دي چي هبخواد تري انکار کوای نشی، لکه په سلگونو دارنگه مسایل چی دخپرنو په ترخ کی روشانه شوی يو هم دلمر پرستی موضوع ده چي دادب او داد پانو تاریخچي له نظره ي به افغانستان کی درلوده مگر تر ۱۳ کلو دمخه خه مادی شواهد ددي اثبات له پاره پد لاس نه وو. دکابل بار شمال لويديخ ته په ۱۲ کیلو متری کی دغره په شرفي لعنه چي په بغل هزاره، مشهور دی او کندو چي دکابل او کاپیسا (کوهد امن) ترمنخ واقع دی چي په گوتل خير خانه شهرت لري یو معید کشف شوچی به مهر با لمر پرستی پوري په ځانګړي توگه اړه لري دي معبد کشف کوونکی موسیو كرل فرانسوي و ترکومه خایه چي علمی خيرنو خرکنده گره دلمر پرستی معید دیویل معبد په خرابو اباد شوی و چې دهغې دنوعی تشخيص نشوکولای. دخيرخانې دلمر پرستی معبد دپلان او تقشي له مخی دري کوتي درلودلي چي هري خوني خانگري دروازه درلوده تر خو دنوهوري ائین پلويان دهذهبی مراسمو داجرا پر مهال په اسانی سره تنگه رانگ تر سره کړي دننه په هره يوه خونه کی دري دنسليت جوري شوی چوگی ولبدل شوي، لكکه خنگه چي به هره چوگی کي دمجسمي داینودلو له پاره سوري وليدل شول داسي استنباط تري وشو چي په مجموعی صورت ۹ مجمي به دغه معبد کی موجودي وي، ددقبقو كتنو څخه وروسته دانتیجه پر لانس راغله چی توصوری دلمر پرستی معبد ويیره سخته صدمه ليدلي ده او تولي مجمي بي له خپل خای خخه بخایه شوي دي لکه چې دکوټواو دهليز تر پاکولو وروسته دوه ماتې مجسمې اويواخې يوه مرمري جوړه مجسمه په لاس راغله چې ډيره ښکلې أو زړه راښکونکې ده او دسوريا يعني دلمر دڅانگړږي خدای ښودته پې کوله او اوس دکابل په موزیم کي دنمایش له پاره ايښودل شوې ده دسوریا مرهري مجسمه چي تر اوسه دلمر پرستی یواخینی مجسمه ده چي له کابل او حتي له تول افقانستان خخه تر الاسه شوي ده ديوي مخصوصی گانی دپاسه له خپلي اسطورې سره ناست او دواړو خواووته يې واره هیکلونه هم خرند بی چي دهمدفي مقالي په اوږدو گې يې در معرفي گوو داوبستایی قصر دأسطورو مطابق امتیرا، با لمر اصلا خپله طلاشی گاری درلوده چې سپینو اسونو به راښكله سوریا، دلمر خانگری خدای چي دخیر خاني په گوتل کی کشف شوی په يوه گاوی گی ناست او دوه اسونه يي راکاږي دا تخیلي داستان دوه زژه کلو په اوردو کی داسي دخلگو په هن کی ناست و، چي په پای کي يې دپو حقیقت په دول ومانه او د رسوریا دنمایش په صحنو کي يي له هغه تخبل څخه کار اخستی دی دامفکوره چې په ۵ـ۶ پيړۍ کې زموږ دهیواد په هیکل جوړونه کې ليکل کيږي په ۲ـ۳ پيړۍ کې په نقاشی کې هم داستعمال وړ وه اومهمه مرکزي صحنه يې دیامیان د ۳۵ متری، بت درواقي سقف چی نسپومی خانگری خدای یی دگای دپاسه ښودلی چې سپین وزر لرونکي اسونه يې كشوي پدغه ترتيب گورو چې شاعرانه خيلات أو اسطوري لمر او سپورمی خانگری خدای په گزدونه کی ناست یاولار به بي خرکند اوه او سوريا دخیرخاني په گوتل کې په يوه گاډی کي ناست خرگند ي مخكي مو وويل چې دهغه دواړو خواوو ته دوه واړه هیکلونه نور هم لیدل گیری دادوه هیکلونه لکه دسبا او مانام دستورو په شان هیکلونه دي چي وروسنه هنفه هم اسطوره او تخیل وی داخل چي بوتاتي اسطوري به افغانستان کي رائج شوي وي په محلى معتقد ينوكي تاثیر کری و أو د لصر خانگری خدای به خپله خوا کی دوه سشوری هم پیدا کری دی دادوه ستوري چی دختیز یونان به تصوراتو کي دفوسفو اوس او هسپروس په نامه پاد پږي دپخوانی یونان په اسطورو کي دتومان دوه ورونه وو، چي پوته يي اکستور) اوبل ته يي (پولوكس) ويل تر دې پورې چې راکستور) ناپدید شو اوپولوکس، يواخې پاتيې شو او له ازوس، نه بی هیله خرکنده کړه چي له خپل ورور نه بیل نه وي او دهغه دستور مطابق داسي برقرار شو چی دوه ورخی ترمنخ دواره يوخای يوخل په اسمان او يو ځل يې په خمکه راخرگند شي او دسبا او مانام ستوري دهغوى له خاطرو څخه راباتي دي، دخیر خاني دکوتل په تراشلی هیکل کی دسیا اوبیگاه سنوري دوسوريا، دگاری په دوه خواوو گی لیدل کیي أو دیو تن پونانی باختری پاچا په مکو گاتوكي بعني د رایوگرانیدس چي ددويمي زیردی پیری، په دویعه نیمایي کی یی ژوند کاوه ددوه سپرو په نقش جور گرای شوي. وایی چي ددي دوه ستورو وقیقه داده چي اعمالو او تاظرو نیکی او بدي پیشي ثبتوي. دلمر پرستی قانون اومعبدونه يې له سيستان څخه تر قنوج او ملتان پورې په لوبه ساحه کي خپاره وو اوپه افغانستان کې يې دبودایي دین ترشنگد خركندوبي کري وه، وروسته تر هغي چي بغتلیان په افغانستان کي خواره واره شول هغوی چي کومه دلچسپي دبودايي دین سره درلوده، لمر پرستۍ ته ډير متمايل شول. داباید هبر نکړو چي په افغانستان کې بوشمير سكي کشف شوي دي چې دهغوي پر پومخ دنیمي تني په به دلمر خانگری خدای نقش دی اودنور شعلي بي اله شانه خپري شوی دیره په زره پوري خبره داده چي پدي سکو کی دخینو خایونو رداور يعني زمیند اور اژابلستان، اود رسکاوندی نوهونه لوستل شوی دی او داتومونه معمول او متعارف دي همدا راز زمیند اور ، غزني سکاوند. یا دالوگر اسجاوند، تول مشهور دي او پوهیرو چي دز میند اور په جبل الزور اودلوگر په سکاوندو گي دلعر پرستی معبدونو وجود لازه، په غزني ياپه غربي او یا هم په شمال لويديز برخو کې لکه جاغوري او نورو کې هم دارنکه معبدونه آباد و واځي يو معبد چي عبار دخير خالي دكوئل له معبد خخه دی دعلمي خیرنویرااس گیتدل شوی اوهفه دمر مرو سورباهیکل چی راتر لانه شوي دسوریا یواخینی مجسمه ده چي دخیر ونگيو لاس ته ورغلي ده.