سنائی غزنوی متوفی (۵۲۵ هجری)
ﺣﻜﯿﻢ ﻣﺠﺪود ﺑﻦ آدم ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻏﺰﻧﻮی از ﺷﻌﺮای ﻋﺎﻟﯿﻤﻘﺎم دوره ﻏﺰﻧﻮی اﺳﺖ ﻛﻪ در آﺛﺎر واﺷﻌﺎر او ﻣﺘﺎﻧﺖ ﻓﻜﺮ وﺳﺨﻦ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و او اﻓﻜﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ اﺧﻼﻗﯽ واﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﻓﻠﺴﻔﯽ واﻟﻬﯽ را در ﺷﻌﺮ روان وﻣﺘﯿﻦ ﭘﺮورده اﺳﺖ و اﻧﻮاع ﺷﻌﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺰل – ﻗﺼﯿﺪه – رﺑﺎﻋﯽ – ﻗﻄﻌﻪ و ﻣﺜﻨﻮﯾﺎت ﻃﻮﯾﻞ وﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ دارد ،و دﯾﻮاﻧﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﯿﺰده ﻫﺰار
ﺑﯿﺖ اﺳﺖ.
ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺪح ﺳﺮاﯾﯽ ﺑﻮده و در اﺷﻌﺎر اﯾﻦ دوره زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ او آﺛﺎر ﻣﺪح وﻫﺰل وﻫﺠﻮ وﺣﺘﯽ ﻛﻠﻤﺎت رﻛﯿﻚ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد،اﻣﺎ درﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻌﺮاج ﻫﻨﺮ وﻗﺪرت ﻛﻼم او ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮازﺣﯿﺎت ﻫﺰل وﻟﻬﻮ ﮔﺬﺷﺘﻪ وﲟﺮﺣﻠﺔ ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺪی وﻋﻤﯿﻖ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﻌﻨﻮی ﻣﯿﺮﺳﺪ ،واﺷﻌﺎر اﯾﻦ دوره ﺣﯿﺎت اوﯾﻘﯿﻨﺎ از ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻫﺎی ادﺑﯽ دری اﺳﺖ ،زﯾﺮا در ﯾﻦ دوره اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻛﻼم وﻣﺘﺎﻧﺖ ﺳﺨﻦ او ﺑﺎ ﺗﻔﻜﺮ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﻌﻨﻮی ﯾﻜﺠﺎ ﺷﺪه وﻫﻨﺮ اورا ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻟﻔﻈﯽ وﻣﻌﻨﻮی داده اﺳﺖ،ﺳﻨﺎﯾﯽ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﻧﻮ،اﻓﻜﺎر ﺑﺪﯾﻊ واﺑﺘﻜﺎری وﻓﻠﺴﻔﯽ واﺧﻼﻗﯽ وﻋﺮﻓﺎﻧﯽ را ﺑﺎوﻋﻆ
وﲤﺜﯿﻼت دﯾﻨﯽ وﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﺑﺰﺑﺎن ﺷﻌﺮ ﻗﻮی وﻣﺘﯿﻦ وﺷﯿﺮﯾﻦ درآورده اﺳﺖ وﺧﻼق ﺳﺒﻚ ﺧﺎص ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ واﺧﻼﻗﯽ در
ﺷﺎﻋﺮی دری ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ روش ﻛﻪ ﺳﻨﺎﯾﯽ در ﺷﻌﺮ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺒﺪأ ﲢﻮل ﺑﺰرﮔﯽ در ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﯽ وﯾﻜﯽ ازﻋﻠﻞ اﻧﺼﺮاف ﺷﻌﺮاء از اﻣﻮر ﺳﺎده وﺗﻮﺻﯿﻔﺎت ﻋﺎدی وﺗﻮﺟﻪ آﻧﺎن ﲟﺴﺎﯾﻞ ﻣﺸﻜﻠﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻏﺎﻟﺐ ﺷﻌﺮاﯾﯽ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻨﺎﯾﯽ در ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺣﻜﻤﯽ وﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ودﯾﻨﯽ و وﻋﻆ وارد ﻣﯿﺸﺪﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ وآﺛﺎر او ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ وﺗﻘﻠﯿﺪ
ﻣﯿﻜﺮده اﻧﺪ .
ﺳﻨﺎﯾﯽ درﯾﻚ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﻛﻪ ﺳﯿﺮ اﻟﻌﺒﺎد اﻟﯽ اﳌﻌﺎد ﻧﺎم دارد در ﯾﻚ ﺳﯿﺮ ﻓﻜﺮی روﺣﺎﻧﯽ وارد ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ"رﺳﺎﻟﺔ
اﻟﻐﻔﺮان "اﺑﻮاﻟﻌﻼی ﻣﻌﺮی ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب وﯾﺎ ﻛﻤﯿﺪی اﻟﻬﯽ داﻧﺘﻪ ﻣﻔﻜﺮ اﯾﺘﺎﻟﻮﯾﺴﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ اﺛﺮ او در ادﺑﯿﺎت دری ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﺳﻤﺒﻮﻟﯿﻚ و رﻣﺰی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﯿﺮ روﺣﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن را در ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ارﺗﻘﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯿﻜﺸﺪ وﺿﻤﻨﺎً ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎع را ﻧﻘﺎدی ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ وﭼﻮن در ﺳﯿﺮ روﺣﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻬﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻓﺮا ﻣﯿﺮﺳﺪﺧﻮﺑﯽ ﻫﺎ وﺑﺪی ﻫﺎی اﯾﺸﺎﻧﺮا ﺑﯿﺪرﯾﻎ ﻣﯽ
ﻧﻮﯾﺴﺪ،ﻣﺜﻼﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﯿﻮن رﯾﺎﻛﺎر را ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻘﺎد ﻛﻨﺪ:
ﻗﺒﻠﻪ ﺷﺎن روی ﯾﻜﺪﮔﺮ دﯾﺪم
ﺗﻦ ﺷﺎن زﯾﺮ ودل زﺑﺮ دﯾﺪم
روﺷﻦ وﺗﯿﺮه زاد ﭼﻮن ﺷﻤﻌﯽ
ﻣﺮدﻣﺎن دﯾﺪم ا ﻧﺪرو ﺟﻤﻌﯽ
ﺧﻮﯾﺸﱳ را ﻏﺬای ﺧﻮد ﻛﺮده
اﺻﻞ ﺧﻮد را ﻓﺪای ﺧﻮد ﻛﺮده
ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺮاﯾﻪ ﻫﺎی ﻋﺎرﯾﺘﯽ
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد زﺑﻬﺮ ﻋﺎﻓﯿﺘﯽ
ﺑﺪو ﻗﺒﻠﻪ ﳕﺎز ﻣﯿﻜﺮدﻧﺪ
ﺑﺎ دو ﻣﻌﺸﻮق ﻧﺎز ﻣﯿﻜﺮدﻧﺪ
از درون ﭘﻨﺒﻪ وﺑﺮون ﺳﻮ ،ﺗﻮز
ﺷﻤﻊ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺮ ﯾﻚ اﻧﺪر ﺳﻮز
ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻫﻤﻮاره ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﭘﺨﺘﻪ ﻛﺎر ازﻋﻘﻞ وﺧﺮد ﺗﺎزی ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ وﺑﺪار اﻻﻣﺎن ﻋﺸﻖ ﭘﻨﺎه ﻣﯿﺒﺮد وﮔﻮﯾﺪ:
درٍ ﻣﯿﺪان ﻋﺸﻖ ﺑﺎز ﻛﻨﯿﻢ
ﺧﯿﺰ ﺗﺎ ﺧﻮد زﻋﻘﻞ ﺑﺎز ﻛﻨﯿﻢ
در ﺑﺮوی ﺧﺮد ﻓﺮاز ﻛﻨﯿﻢ
ﺑﺨﺮاﺑﺎت روح در ﺗﺎزﯾﻢ
ﭼﻮن ﻫﻤﻪ او ﺷﺪﯾﻢ ﻧﺎز ﻛﻨﯿﻢ
ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﯾﻢ ﺗﺎﻫﻤﻪ ﻣﺎﯾﯿﻢ
آﻓﺖ ﻋﻘﻞ ﻋﺸﻮه ﺳﺎز ﻛﻨﯿﻢ
ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺸﺮت ﻇﺮﯾﻔﺎن را
ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻣﯿﺪان ﺗﻨﺎزع ﻟﻠﺒﻘﺎرا ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در ان ﺑﺠﻨﮓ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ درﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﯿﻚ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻘﺎداﻧﻪ ﻣﯿﻜﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﻮازﯾﻦ ﺻﻮﻓﯿﮕﺮی اﺳﺖ:
ﻛﺮ ﻛﺴﺎن ﮔﺮد او ﻫﺰار ﻫﺰار
اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﻣﺮدار ﯾﺴﺖ
آن ﻣﺮآن را ﻫﻤﯽ زﻧﺪ ﻣﻨﻘﺎر
اﯾﻦ ﻣﺮان را ﻫﻤﯽ زﻧﺪ ﻣﺨﻠﺐ
وزﻫﻤﻪ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺮدار
آﺧﺮ اﻻﻣﺮ ﺑﺮ ﭘﺮﻧﺪ ﻫﻤﻪ
وﻫﻤﯿﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﻮﻟﻮی ﺑﻠﺨﯽ درﯾﻦ ﺑﯿﺖ ﺑﻄﻮر دﯾﮕﺮ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯿﻜﻨﺪ ﻛﻪ :
وﯾﻦ ﻧﺎﻛﺴﺎن ﲟﺮدﻧﺪ در ﺟﻨﮓ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ
آﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﻫﻞ ﺻﻠﺤﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ را
ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻣﻌﺎرف و ﺣﻘﺎﯾﻖ ﺑﯿﺸﻤﺎر را در آﺛﺎر ﺧﻮد ﮔﺮد آورده وﻫﻢ ﮔﺎﻫﯽ در ﺣﻜﺎﯾﺖ و داﺳﺘﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻬﻢ را ﻣﯿﮕﻨﺠﺎﻧﺪ ﻣﺜﻼ در ﺣﺪﯾﻘﻪ ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ را ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯿﻜﻨﺪ :
ﺑﺨﺮاﺳﺎن رﺳﯿﺪ زی دﯾﮕﺮی
ﺻﻮﻓﯿﯽ از ﻋﺮاق ﺑﺎﺧﺒﺮی
ﭘﯿﺮ ﺗﺎن اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﮕﻮﯾﯽ ﻛﯿﺴﺖ ؟
ﮔﻔﺖ ﺷﯿﺨﺎ! ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺎن ﺑﺮﭼﯿﺴﺖ ؟
ﺑﻪ ﻛﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﭘﻨﺎه ﺷﻤﺎ ؟
ﭼﯿﺴﺖ آﯾﯿﻦ ورﺳﻢ وراه ﺷﻤﺎ ؟
ای ﺷﺪه ﺑﺎﻫﻤﻪ ﻣﺮادی ﺟﻔﺖ
آﻧﺨﺮا ﺳﺎﻧﯽ اﯾﻦ دﮔﺮ را ﮔﻔﺖ
ﺑﺨﻮرﯾﻢ آن ﻧﺼﯿﺐ وﺷﻜﺮ ﻛﻨﯿﻢ
آن ﻧﺼﯿﺒﯽ ﻛﻪ اﻧﺪر ان ﺳﺨﻨﯿﻢ
آرزو را ﺑﺪل درون ﺷﻜﻨﯿﻢ
ورﻧﻪ ﻧﯿﺎﺑﯿﻢ ﺟﻤﻠﻪ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﯿﻢ
اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮﻓﯿﯽ ﻧﺸﺎﯾﺪ ﻛﺮد
ﮔﻔﺖ ﻣﺮد ﻋﺮاﻗﯽ :ای ﺳﺮه ﻣﺮد!
اﻧﺪر اﻗﻠﯿﻢ ﻣﺎﻛﻨﻨﺪ ﺳﮕﺎن
ﻛﺎﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮﻓﯿﯽ ﺑﯽ اﯾﻤﺎن
ورﻧﻪ ﺻﺎﺑﺮ ﺑﻮﻧﺪ ودر ﮔﺬرﻧﺪ
ﭼﻮن ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺨﻮرﻧﺪ
ﻛﻪ ﺑﺪل دور از اﻧﺪُه وﺣﺰﻧﯿﺪ
ﮔﻔﺖ ﺑﺮﮔﻮی ﺗﺎ ﺷﻤﺎﭼﻪ ﻛﻨﯿﺪ
ورﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺸﻜﺮ اﺳﺘﻐﻔﺎر
ﮔﻔﺖ ﻣﺎﭼﻮن ﺑﻮد ﻛﻨﯿﻢ اﯾﺜﺎر
ﺑﻮده ﻧﺎ ﺑﻮده رﻓﺘﻪ اﻧﮕﺎرﯾﻢ
ﻫﻢ ﺑﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ روز ﺑﮕﺬارﯾﻢ
اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﻮدی!
راه ﻣﺎاﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺸﻨﻮدی
ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺻﻮﻓﯿﮕﺮی ﮔﺎﻫﯽ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻔﯿﺪ ﺣﯿﺎت و زﻧﺪﮔﯽ را درﺿﻤﻦ داﺳﺘﺎن ﺷﺮح ﻣﯿﺪﻫﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﺣﻜﺎﯾﺖ :
رﻓﺖ ﻣﺤﻤﻮد زاوﻟﯽ ﺑﺸﻜﺎ ر
روزی از روز ﻫﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﺑﻬﺎر
روﯾﺶ از دود ﻇﻠﻢ ﮔﺸﺘﻪ ﺳﯿﺎه
دﯾﺪ زاﻟﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ راه
از ﮔﺮ ﯾﺒﺎن در ﯾﺪه ﺗﺎ داﻣﻦ
ﺑﺮ ﺗﻦ از ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر ﭘﯿﺮاﻫﻦ
ﭼﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﻇﻠﻢ وﭼﯿﺴﺖ اﯾﻦ ﺑﯿﺪاد
ﻫﺮ زﻣﺎن ﮔﻔﺘﯽ ای ﻣﻠﻚ ﻓﺮﯾﺎد
دﯾﺪ از دور ﺷﺎه و دﺳﺘﻮرش
ﭼﺎوﺷﯽ رﻓﺖ ﺗﺎ ﻛﻨﺪ دورش
ﺗﺎﻫﻤﯽ ﺑﺎز ﭘﺮﺳﺪ آن اﺣﻮال
راﻧﺪ ﻣﺤﻤﻮد اﺳﭗ را ﺑﺮ زال
ﺑﺎز ﮔﻮﻛﺰﻛﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﯿﺪاد اﺳﺖ؟
ﻛﺎﯾﻦ ﭼﻪ آﺷﻮب وﺑﺎﻧﮓ وﻓﺮﯾﺎد اﺳﺖ
آب ﺣﺴﺮت ز دﯾﺪه ﻛﺮد ،روان
ﮔﻨﺪه ﭘﯿﺮ ﺿﻌﯿﻒ ﺗﯿﺮه روان
ﻛﺲ ﻧﯿﺎز ارد از ﻛﻢ وﺑﯿﺸﻢ
ﮔﻔﺖ زال ﺿﻌﯿﻒ ودروﯾﺸﻢ
ﭘﺪر ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺪ دوﺳﺎل ﻛﻪ ﻣﺮ د
ﭘﺴﺮی دارم و دو دﺧﺘﺮ ﺧﺮد
ﻣﯿﺪوم ﺑﺮ ﻃﺮﯾﻖ دروﯾﺸﺎن
از ﻏﻢ ﻧﺎن وﺟﺎﻣﻪء اﯾﺸﺎن
ارزن و ﺑﺎﻗﻠﯽ و ﮔﻨﺪم وﺟﻮ
ﺧﻮﺷﻪ ﭼﯿﻨﻢ ﺑﻮ ﻗﺖ ﻛﺸﺖ ودرو
ﺗﺎ ﻧﮕﻮﯾﯽ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻦ آﺳﺎﱎ
ﺳﺎل ﺗﺎ ﺳﺎل از ان ﺑﻮد ﻧﺎﱎ
آﺧﺮﯾﻦ روز را ﺑﻮد ﻓﺮدا
ﺑﺮﻣﻦ از ﭼﯿﺴﺖ ﺟﻮر ﺗﻮ ﭘﯿﺪا
ﻣﺎل وﻣﻠﻚ ﯾﺘﯿﻤﻜﺎن ﺧﻮردن
ﭼﻨﺪ ازﯾﻦ ﻇﻠﻢ ورﻋﯿﺖ آزر دن
از ﺑﺮای ﯾﻜﯽ ﺳﺒﺪ اﻧﮕﻮر
ﺑﻮدم اﻧﺪر دﻫﯽ ﻣﻬﯽ ﻣﺰدور
ﺑﺴﺘﺪم ﻣﺰد ﺗﺎ روم ﺑﺮ ﺑﺎط
دی ﺳﺮ ﻣﺎه ﺑﻮد وﻣﻦ زﻧﺸﺎط
ﭘﻨﺞ ﺗﺮك آﻣﺪ از ﻗﻀﺎ ﭘﯿﺸﻢ
ﺧﻮاﻧﺪ از اﯾﺸﺎن ﯾﻜﯽ ﺑﺮﺧﻮﯾﯿﺸﻢ
ﺑﮕﺮﻓﺖ آن ﺳﺒﺪ زﮔﺮدن ﻣﻦ
دﯾﮕﺮی آﻣﺪ و زدم ﭼﻮﺑﯽ
ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ ﻛﯿﺴﺖ وﯾﻦ ﻛﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻮد
ﻣﻦ ﺑﺮآوردم از ﻋﻨﺎ ١ﺷﯿﻮن
ﺗﺎ زﻣﻦ ﺑﺮ ﻧﺨﯿﺰد آﺷﻮﺑﯽ
ﻛﻮﺑﺮ آورد از ﺗﻦ ﻣﻦ دود
ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻧﺪار ٢ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ
ﺑﺮ ﺧﻮدوﺟﺎن ﺧﻮد ﻣﺨﻮر زﻧﻬﺎر
ﻣﻦ زﮔﻔﺘﺎر وی ﺑﺘﺮ ﺳﯿﺪم
زﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺮ ﺗﺮاﭼﻪ ﻣﻘﺼﻮد اﺳﺖ
راه راﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮ وﺑﺎﻧﮓ ﻣﺪار
راه اِﺷﻜﺎر ﺗﻮ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪم
ﺑﺴﺮ راه ﺗﻮ دوﯾﺪم ﺗﻔﺖ
ﻣﻦ ﺗﺮا ﺣﺎل ﺧﻮﯾﺶ ﻛﺮدم درس
ﮔﺮﻧﯿﺎﺑﻢ ز ﻧﺰد ﺗﻮ ﻣﻦ داد
آه ﻣﻈﻠﻮم در ﺳﺤﺮ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ
در ﺳﺤﺮ ﮔﻪ دﻋﺎی ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن
ﺑﺸﻜﻨﺪ ﺷﯿﺮ ﺷﺮزه را ﮔﺮدن
آﻧﭽﻪ در ﻧﯿﻢ ﺷﺐ ﻛﻨﺪ زاﻟﯽ
ﮔﺮ ﺗﻮ اﻧﺼﺎف ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﻫﯽ داد
اﯾﻦ ﭼﻪ ﺑﯽ رﺳﻤﯽ وﺳﺘﻤﻜﺎر ﯾﺴﺖ
ﮔﺮ درﯾﻦ ﻣﻠﻚ ﻋﺎدﻟﯽ ﺑﻮدی
آﺧﺮ از ﺣﺸﺮ ﯾﺎد ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد
ﺗﺨﺖ ،ﺳﻠﻄﺎن ﭼﻮ ﺗﻮﺑﺴﯽ دﯾﺪه اﺳﺖ
ﺑﮕﺬرد دور ﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﻧﺎﮔﺎه
ﺧﻮرد او ﻣﺎل ،ﺗﻮ ﺣﺴﺎب دﻫﯽ
اﻧﺪر ان روزﻛﯽ رﺳﺪ ﻓﺮﯾﺎد
ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺤﻤﻮد زاوﻟﯽ ﺣﯿﺮان
زار زار از ﺣﺪﯾﺚ او ﺑﮕﺮﯾﺴﺖ
ﺗﺎ ﻧﯿﺎرد ﻛﻪ ازر زٍاﻧﮕﻮر
روز ﺣﺸﺮ آﺧﺮاﯾﻦ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪم
ﻣﻠﮏ اﮔﺮﻫﺴﺖ ﯾﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﭼﻪ ﻏﻤﺴﺖ
زار ﺑﮕﺮ ﯾﺴﺖ زال وﮔﻔﺖ ای ﺷﺎه
ﺑﺨﺪا ارﺑﻤﻦ دﻫﯽ ﺻﺪ ﮔﻨﺞ
ﺧﺴﺮو از ﺑﻬﺮ ﻋﺪل ﺑﺎﯾﺪ وداد
ﺧﻮرد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﯾﺎر ﺟﻬﺎن
ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﭘﻨﺞ را ﺑﺮا وﯾﺰم
زود ﻫﺮ ﭘﻨﺞ را ﺑﯿﺎوردﻧﺪ
از ﻣﻦ آرام وﺻﺒﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﻓﺖ
از دﻋﺎی ﻣﻦ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺘﺮ س
در ﺳﺤﺮ ﻧﺰد او ﻛﻨﻢ ﻓﺮﯾﺎد
ﺑﺘﺮ از ﺗﯿﺮ وﻧﺎوك و زوﺑﯿﻦ
ﻧﺎﻟﻪء زار وآه ﻣﺤﺮوﻣﺎن
درﻛﺶ از ﻇﻠﻢ ﺧﺴﺮ وا داﻣﻦ
ﻧﻪ ﻛﻨﺪ ﭼﻮن ﺗﻮ ﺧﺴﺮوی ﺳﺎﻟﯽ
روزی از ﻣﻠﻚ ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﯽ ﺷﺎد
وﯾﻦ ﭼﻪ ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ وﭼﻪ ﺟﺒﺎر ﯾﺴﺖ ؟
ﺑﺎز ﻛﺎﻫﯽ زﻣﻦ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﻮد ی
ﺷﺎه را ﻋﺮض و داد ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد
داد وﺑﯿﺪاد ﻫﺮﻛﺲ اﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ
ﺑﺴﺮ دﯾﮕﺮی ﻧﻬﻨﺪ ﻛﻼه
اﻧﺪرآن روز ﭼﻮن ﺟﻮاب دﻫﯽ ؟
ﻣﺮ ﺗﺮا ﻫﯿﭻ ﺑﻨﺪه وآزاد
اﻧﺪر ان ﮔﻨﺪه ﭘﯿﺮ ﭼﯿﺮه زﺑﺎن
ﮔﻔﺖ ﻣﺎرا ﭼﻨﯿﻦ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ زﯾﺴﺖ
ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد زنٍ ﻣﺰدور
ﺑﻨﮕﺮ از ﺟﻬﻞ ،ﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﺮﺳﻨﺪم
ﺑﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﻏﻢ زﻧﺎم ﻣﻦ ﺳﺘﻤﺴﺖ
ﮔﺮ ﭼﻪ دﺳﺘﻢ زﻣﺎل ﺷﺪ ﻛﻮﺗﺎه
ﺑﺮ ﻧﺨﯿﺰد زﺟﺎن ﻣﻦ اﯾﻦ رﱋ
ورﻧﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ زﭘﺸﺖ آدم زاد
ﺑﺨﺪاو ﭘﯿﻤﺒﺮو ﻗﺮآن
اﺳﭗ از ﯾﻦ ﺟﺎی ﭘﺲ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰم
ﺣﻠﻖ ﺷﺎن ﺳﻮی رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ
زال را ﮔﻔﺖ ﻫﺎن ﺷﺪی ﺧﻮﺷﻨﻮد
ﺑﺎﻏﯽ ازﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺪو ﺑﺨﺸﯿﺪ
ﺧﺴﺮو ﻛﺎﻣﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ
ﻫﮕﺮ ﻛﯽ در ﻣﻠﻚ ودﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ
از ﺗﻮ ﺑﺮ رﻫﺰﻧﺎن ﻧﺼﯿﺐ اﯾﻦ ﺑﻮد
ﺗﺎ از وﺟﻮد وﻋﺪل ﻫﺮ دو ﭘﺪﯾﺪ
ﺗﺎ از وﻣﻠﻚ ودﯾﻦ ﺑﺮ آﺳﺎﯾﺪ
در ﺧﻮر ﺣﻤﺪ وآﻓﺮﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ