بلخ کوچني شاهي ښار (شاه واران) یا (راجاګريه)

 بلخ دتاريخ په اوردوکي دخپل اورده او افسانوي تاریخ په لرلو چي پیل يې دتاريخ له برید او حد نه پورته داتكل به لفافو کي شاعرانه خيالاتو اوخيالي داستاني تصوراتو کي نغښتی او په ډول ډول نومونواوبيلابيلو مفنونو باد شوی دی، چي هر يو بي دتاريخ ديوي دوري یساه گار او دبو عصر نهذیپ ژبه او دبن دی بلخ په ډير لوي صفت "دښارونو مور"یاد رام البلاد) په نامه یادشوی دی. دبشر دپخواني روزګار او پخواني وخست درك پکې لرو چې ددې ښار داوده عصر زري خاطري پکي لکه درنا پبه خهر شغلي وهي اریایان دخپل روزګار په لومري تمدن کې همدي ځای ته ورسیدل او بلهیکا بي دخپل ژوندانه لومری زانگو جوره کره موجی دیگر له همد غو آربا بانوخخه وو چی سر بی شار اوسیدونکی او بزگرشول چي پر بخدي) يې لور بیرغونه ورپول، هخامنشیانو چی دلومری اریایی شاریخي شاهنشامی بشت په پاستارگاه گی کینود. دانار یی په خپلو وبر ليکونو گي د باختر ش

په نامه باداوه او پوناتيانو مخصوصأسکندر مقدونی هغهد بیکمتر، او بکترا به نامه وباله که له يوی خوادایار به پخواليوبو اودي او اوستا گی د بلهیکا او بخدي) په نومونویاد شوی له پلي خوا په منخنیو ایراني ژبو پهلوي او بله ي له پیریو را په دي خوا هيره شوي بلخی چی تازه راخرگند شوي ده باخل با ربخل، او اهل پادوي، اوبلخ ددوه زره کاله دمخه اوسید ونگیو منقلب شوی نوم دی چيد بخل تحول په بلخ، دانظریه په اسانۍ سره څرګندوى. زموني يلخ د تاريخي اودخيالي بار په یو شمپرصفتونو لکه بلخ گزین «بلخ الحنا بلخ بامی هم مشهور دی اود ہامی كلمه چي په پهلوي ادبياتوك يي بادوشه شري ده دخلیدونگي، له نوره واك او پرك وهونكي معنا لري دبلخ دشار بوصفت رشاه واران) دی چي داديي لغوي ترجمي له مخي پی «شاه وران، با شاهوان یا شهوار هم لیکلی شی او په اسانه توگه هفهد لايق شاء او استراوارشاه په بنه ژیارلی شومگر اصطلاحي معنایي خه بل وول ده چي هغه باید دشهر کوچاد شاه يعني ادشاه وروکی پار با شهر گوچا شاهی « دشاهي وہو کی شار وژبارو د شاه واران اصطلاح داسلامي دورو دري ژبيد ادبیانوبه تاریخ كي راغلي ده او که چپرته داوي چې په اصلي أو وافعي توگه بی پیدایت وهومو، توباید دبودايي دورو فرهنګ او ادب ته مراجعه و کړو. کله چې داومې پیی منخنيو کلونو کې چينائي كتونكي (هیوان - تسنګ ) دجیحون لـه رود نه تیریده دلويدیز ترکانو کوړنۍ پر تخارستان چي بلخ بي يوه برخه وه واکمني درلوده أومرکز بی کندز با گهندژ) و چی په چینایي لهجه هوو باندي یادشوی ځکه چي شرك چینی خان دکندز واكمنی د شانو په نامه او دشهه) په صفت باده کري ده چي مقصد بي د۱ شاه کلمه ده چې دادځيرني له مخي به بلخي ژبه کي موجوده وه او تركي شهزداه پې په سپمه ایژه ژبه کي تانوشه باله په کندز گي دچيني كتونکی داوسیدلو پر مهال دحسرم دتشه تحريکان چي ختیخ یي بیلگي ديري په خاطر كي لري، ترکی شهزاده تومول گیري اوبل شهزاده بی په ځاي واکمن كیهي وبيا هغه وخت له چیني کٹولکينه غویتنه کوي چيد راجاگریسه يعني د اشساهي وړوکی بار لیدلونه وارشي داوروکی شاهی شار او دا راجاگریه همغه دبلخ بار وچي د علماوو اوبوه ایي عبادت خاپوشو په لرلو دبودایی دین دیلویانوبه وراشدي ديو مقدس خای حیشیت پیداگری و او تر دي حده دتولوبه نظر کي باغلی و چی دکندز شهزاده نه غونشل چی چینی کنونگی دهفه خای دکتلویرنه ستون شی په دي وخت کې دبلخ شار بي يرتميني ودانی او په سلگنونو عالمان او پوهان در لـودل چې دشهرت ګنگوسيو يي داسمان فضانيولي وه، دامهال بلخ هر خیه درلودل خود عبادت خاپونو او پوهانو په حلقو پوري اروشد وو. له اسلامی دورو خخه دمخه زراجاگریه شاهی ور کوتی شار او داسی شور دپر صفتوشه داسلامي دورو په تاريخ او ادبیائو کي منعکس شوي دي، لکه خنگه چی مو ولبدل دغه انعکاس د شاواران په بنه خلا کري ده او په حفیفت کی د پراگریست په دری ژیه ددوه کلمو ترجمه ده چی به هغی کی دبشاه گلمه دبراجا په خای اود بواران با روار کلمه د رگریه به خای راغلی ده د واران په کلمه گی توار داحاطي، کلا لو حصار په معنا هم راغلى دي، عبد باعبادت خای معنا وركوی او درشاه وارآن به ترگیی گلمه کی د شاوبهاره آهنگ هم اورو چي دشاهي