نهضت های ملی رجال مشهور پښتون در دورۀ مغول به هند
شاهنشاهی پښتون در هند بآمدن بابر و تسلط اولادش در هند روی بزوال نهاد و نخست سلطنت لودیان در هند سقوط کرد و بعد از آن سلطنت سوریان بعروج رسید و با فتوحات همایون و غیره از بین رفت ولی از بدو تأسیس شاهنشاهی مغول تا اواخر آن که ستارۀ شاهنشاهی هوتکی و بعد از آن سدوزی بجلوس اعلیحضرت احمد شاه بابا از افق قندهار می تابید، در مدت (۲۵۰) سال روح ملی پښتون نمرد و افغانها سلطنت مغولی را یک قوۀ قاهره اجنبی پنداشتند، و بارها قیام های مردانه نمودند و این نهضت های ملی باوجود قوت و شوکت شاهنشاهان مغول دوام کرد و خونخوار ترین بازوهای مغول نتوانست روح ملی پښتون را بکشد.
اقدامات نهضت ها و جنبش های ملی رجال پښتون در دورۀ مغول جزو مهم تاریخ ملی ماست، و هر چند مؤرخین این دوره آنرا بصورت مستقل ننگاشته آمد و اغلب آنها بسبب بستگی با دربار مغول حرکات ملی رجال استقلال طلب افغان را بصورت بدهم نوشته اند، ولی در خلال اوراق تاریخ با بسی از وقایع مهمه بر میخوریم که در تاریخ ملی ما باید فراموش نشود و رجالیکه در حرکات و نهضت‌های ملی دست داشته اند مدتها مرز و بوم خود را از سلطۀ شاهنشاهی مقتدر مغول آزاد نگهداشته و یا بعشق استقلال خواهی مرده اند احیای نام شأن جزو وطن ملی ماست، بنابران درین کتاب لازم دیده شد که مهمترین وقایع مذکوره بصورت یک فصل مستقل اشارت رود، و از خلال اوراق پراگندۀ تاریخ یکجا ثبت و محفوظ گردد.
پوشیده نماند که تمام این حرکات و قیامهاییکه ما بشرح آن می پردازیم به صفحات افغانستان تعلق دارد ولی آنچه در سواد هند بمقابل سلطنت مغول از اقوام افغانی سر زده تفصل آن تعلق دارد به احوال شاهنشاهان افغانی در هند و مبحث لودیان و سوریان و دیگر خاندانهای افغانی.